Pliosauroidea

Pliosauroidea
Status: Uitgestorven, als fossiel bekend
Fossiel voorkomen: Laat-Trias tot Laat-Krijt
Rhomaleosaurus
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Chordata (Chordadieren)
Klasse:Reptilia (Reptielen)
Superorde:Sauropterygia
Orde:Plesiosauria
Onderorde
Pliosauroidea
Welles, 1943
Polyptychodon
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Pliosauroidea op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Herpetologie

De Pliosauroidea[1][2][3] zijn een onderorde van uitgestorven plesiosauriërs, bekend van het Vroeg-Jura tot het vroege Laat-Krijt en benoemd in 1943 door Samuel Welles. In 2008 gaf Patrick Druckenmiller een definitie als klade: de groep bestaande uit de laatste gemeenschappelijke voorouder van Rhomaleosaurus victor Fraas 1910 en Pliosaurus brachyspondylus Owen 1840; en al zijn afstammelingen.

Ze zijn vooral bekend om de subclade Thalassophonea, die krokodilachtige vormen met korte hals met grote koppen en massieve getande kaken bevatte, algemeen bekend als pliosauriërs. Meer basale niet-thalassophone pliosauroïden leken op plesiosauriërs omdat ze relatief lange halzen en kleinere hoofden hadden. Ze omvatten oorspronkelijk alleen leden van de familie Pliosauridae, van de orde Plesiosauria, maar er zijn nu ook verschillende andere geslachten en families bijgekomen, waarvan het aantal en de details variëren afhankelijk van de gebruikte classificatie.

De onderscheidende kenmerken zijn een korte nek en een langwerpige kop, met grotere achtervinnen in vergelijking met de voorvinnen, het tegenovergestelde van de plesiosauriërs. Ze waren vleeseters en hun lange en krachtige kaken droegen veel scherpe, kegelvormige tanden. Pliosauriërs variëren van vier tot vijftien meter en meer in lengte. Hun prooien kunnen vissen, haaien, ichthyosauriërs, dinosauriërs, ammonieten en andere plesiosauriërs zijn geweest.

De grootste bekende soorten zijn Kronosaurus en Pliosaurus macromerus; andere bekende geslachten omvatten Rhomaleosaurus, Peloneustes en Macroplata. Fossiele exemplaren zijn gevonden in Afrika, Australië, China, Europa, Noord-Amerika en Zuid-Amerika.

Veel zeer vroege (uit het Vroeg-Jura en mogelijk het Laat-Trias, Rhaetien) basale pliosauroïden leken qua uiterlijk erg op plesiosauroïden en werden inderdaad opgenomen in de familie Plesiosauridae.

Naam

Pliosauroidea werd benoemd door Welles in 1943. Het is aangepast van de naam van het geslacht Pliosaurus, dat is afgeleid van het Griekse πλειων (pleion), wat 'meer / nauwer' betekent, en σαυρος (sauros) wat 'hagedis' betekent; het betekent daarom 'meer saurisch'. De naam Pliosaurus werd in 1841 bedacht door Richard Owen, die geloofde dat het een verband vertegenwoordigde tussen plesiosauroïden en krokodilachtigen, vooral vanwege hun krokodilachtige tanden.

Taxonomie

Fylogenie

Een stamboom van de Plesiosauria van Druckenmiller & Russell uit 2008, waarin de plaats, fylogenie en taxonomie van de Pliosauroidea te zien zijn. De plaats van de Leptocleidoidea is erg onzeker.

Plesiosauria

Simosaurus


unnamed

Cymatosaurus


unnamed

Augustasaurus


unnamed
Plesiosauroidea

Thalassiodracon



Plesiosaurus



Plesiopterys


unnamed

Cryptoclidus


unnamed

Muraenosaurus



Elasmosauridae





BMNH R. 1336



BMNH49202



Pliosauroidea

Meyerasaurus


unnamed

Rhomaleosaurus


unnamed

Macroplata


unnamed

Pliosauridae


Leptocleidoidea

Leptocleididae



Polycotylidae











Pliosauroidea is een op stam gebaseerd taxon dat door Welles werd gedefinieerd als alle taxa die nauwer verwant zijn aan Pliosaurus brachydeirus dan aan Plesiosaurus dolichodeirus. Pliosauridae en Rhomaleosauridae zijn ook op stam gebaseerde taxa. Pliosauridae wordt gedefinieerd als alle taxa die nauwer verwant zijn aan Pliosaurus brachydeirus dan aan Leptocleidus superstes, Polycotylus latipinnis of Meyerasaurus victor. Rhomaleosauridae wordt gedefinieerd als alle taxa nauwer verwant aan Meyerasaurus victor dan aan Leptocleidus superstes, Pliosaurus brachydeirus of Polycotylus latipinnis. Het onderstaande cladogram volgt een analyse uit 2011 door paleontologen Hilary F. Ketchum en Roger B.J. Benson, en teruggebracht tot alleen geslachten.

Pliosauroidea
Rhomaleosauridae

Anningasaura





"Plesiosaurus" macrocephalus




Archaeonectrus



Macroplata






Atychodracon




Eurycleidus




Rhomaleosaurus




Meyerasaurus



Maresaurus








Pliosauridae

Thalassiodracon




Hauffiosaurus




Attenborosaurus





BMNH R2439



Marmornectes





"Pliosaurus" andrewsi





OUMNH J.02247



Peloneustes





Simolestes




Liopleurodon




Pliosaurus




Megacephalosaurus[4]




Brachauchenius



Kronosaurus














Grote pliosauroïden

In 2002 werd in Mexico de ontdekking aangekondigd van een zeer grote pliosauroïde, die bekend werd als het 'Monster van Aramberri'. Hoewel als zodanig algemeen gerapporteerd, behoort het niet tot het geslacht Liopleurodon. De overblijfselen van dit dier, bestaande uit een gedeeltelijke wervelkolom, werden gedateerd uit de Kimmeridgien van de La Caja-formatie. De fossielen werden veel eerder gevonden, in 1985, door een geologiestudent en werden in eerste instantie door Hahnel ten onrechte toegeschreven aan een theropode dinosauriër. De overblijfselen bevatten oorspronkelijk een deel van een rostrum met tanden (nu verloren gegaan).

In augustus 2006 ontdekten paleontologen van de Universiteit van Oslo de eerste overblijfselen van een pliosauriër op Noorse bodem. De overblijfselen werden beschreven als zeer goed bewaard gebleven, maar ook als uniek in hun volledigheid. Het grote dier was voorbestemd om een nieuwe soort pliosauriër te zijn. In de zomer van 2008 werden de fossiele overblijfselen van de enorme pliosauriër opgegraven uit de permafrost op Spitsbergen, een Noors eiland dicht bij de Noordpool. De opgraving van de vondst is gedocumenteerd in de tv-special Predator X uit 2009.

Op 26 oktober 2009 meldden paleontologen de ontdekking van mogelijk de grootste pliosauroïde die tot nu toe is gevonden. Gevonden in kliffen nabij Weymouth, Dorset, aan de Britse Jurassic Coast, had het fossiel een schedellengte van 1,96 meter.

Bronnen, noten en/of referenties

Literatuur

  • Gould, S. J., & Andrews, P., & Benton, M., & Janis, C., & Sepkoski Jr., J. J., & Stringer, C. (1993) Verslag van het leven. Evolutie als aangrijpend drama van selectie, overleven en uitsterven. Schuyt & Co, Haarlem. ISBN 90 6097 345 3
  • Czerkas, S. J., & Czerkas, S. A. (1990). De oerwereld van de dinosauriërs. Tirion, Baarn. ISBN 90-5121-448-0
  • Malam, J., & Parker, S (2003). Dinosaurussen en andere prehistorische dieren. Parragon. ISBN 1 40541 315 8
  • Palmer, D.,& Cox, B.,& Gardiner, B.,& Harrison, C.,& Savage, R. J. G. (2000). De geïllustreerde encyclopedie van dinosauriërs en prehistorische dieren. Köneman, Keulen. ISBN 3 8290 6747 X
  • Parker, S. (2005). De complete gids over dinosauriërs. Veltman uitgevers, Utrecht. ISBN 90 5920 430 1
  • Benton, M. J. (2001). Cassel's atlas of evolution. Cassel & co, London. ISBN 0-304-35511-9
  • Palmer, D. (2006). Atlas van de prehistorische wereld. Uitgeverij Elmar, Rijswijk. ISBN 978 90 5947 163 4 ISBN 90 5947 163 6
  • Palmer, D. (2009). Evolutie. Historisch panorama van het leven op aarde. Tirion natuur, Baarn. ISBN 978 90 5210 782 0
  • Everhart, M. (2009). Zeemonsters. Prehistorische wezens uit de diepte. National Geographic. ISBN 90 5956 061 2
  • Marven, N., & James, J. (2003). Zeemonsters. Predatoren uit de prehistorie. BBC books, Londen. ISBN 9789089270191
  • Haines, T., & Chambers, P. (2005). The complete guide to prehistoric life BBC books, Londen. ISBN 978 0 563 52219 5
  • Palmer, D., & Brasier, M., & Burnie, D., & Cleal, C., & Crane, P., & Thomas, B. A., & Buttler, C., & Cope, J. C. W., Owens, R. M., & Anderson, J., & Benson, R., & Brusatte, S., & Clack, J., & Dennis-Bryan, K., & Duffin, C., & Hone, D., & Johanson, Z., & Milner, A., & Naish, D., & Parsons, K., & Prothero, D., & Xing, X., & McNamara, K., & Coward, F., & Beatty, R. (2009) Prehistoric Life Dorling Kindersley, London. ISBN 978 0 7566 5573 0
  • Lambert, D., & Naish, D., & Wyse, E. (2002) Lexikon der Dinosaurier und anderer Tiere der Urzeit. Dorling Kindersley, München. ISBN 3-8310-0342-4
  • Werner, H. 1000 dinosaurier. NGV, Frankfurt. ISBN 978-3-625-11519-9
  • Gee, H. (2003). Dinosauriërs. De laatste ontdekkingen uit het Mesozoïcum. Librero. ISBN 90 5764 356 1

Bronnen

  1. ↑ (en) Pliosauroidea. Plesiosaur Directory. Geraadpleegd op 05-04-2023.
  2. ↑ (en) Taylor, Tim, Superfamily Pliosauroidea - Prehistoric Animals. Prehistoric Life (2 januari 2023). Geraadpleegd op 05-04-2023.
  3. ↑ Fossilworks: Pliosauroidea. www.fossilworks.org. Geraadpleegd op 05-04-2023.
  4. ↑ Schumacher, B. A., Carpenter, K., Everhart, M. J. (2013). A new Cretaceous Pliosaurid (Reptilia, Plesiosauria) from the Carlile Shale (middle Turonian) of Russell County, Kansas. Journal of Vertebrate Paleontology 33 (3): 613–628. DOI: 10.1080/02724634.2013.722576.
  • Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Pliosaur op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.