Scheenplaatschildpadden

Scheenplaatschildpadden
Een arrauschildpad (Podocnemis expansa) kruipt uit het ei, exemplaar uit Reserva Biológica do Rio Trombetas, Brazilië.
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Chordata (Chordadieren)
Klasse:Reptilia (Reptielen)
Orde:Testudines (Schildpadden)
Onderorde:Pleurodira (Halswenders)
Superfamilie:Pelomedusoidea
Familie
Podocnemididae
Cope, 1868
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Scheenplaatschildpadden op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Herpetologie

Scheenplaatschildpadden[1] (Podocnemididae) zijn een kleine familie van schildpadden uit de superfamilie Pelomedusoidea

Evolutie, naam en indeling

Scheenplaatschildpadden zijn ontstaan in Gondwana (continent)Gondwana, dat echter 140 miljoen jaar geleden opsplitste. De huidige soorten zijn daardoor verspreid geraakt over verschillende continenten. De zes Zuid-Amerikaanse scheenplaatschildpadden en de monotypische soort Zuid-Amerikaanse grootkopschildpad zijn daardoor achtergebleven in Zuid-Amerika terwijl de eveneens monotypische madagaskarscheenplaatschildpad alleen op het oost-Afrikaanse eiland Madagaskar te vinden is.[2]

De wetenschappelijke naam van de groep werd voor het eerst voorgesteld door Edward Drinker Cope in 1868.[3] Er zijn acht moderne soorten, daarnaast zijn tientallen uitgestorven geslachten bekend. De naam Podocnemididae betekent vrij vertaald 'Podocnemis-achtigen en is afgeleid van de geslachtsnaam Podocnemis.

Volgens oudere indelingen moet deze hele familie als onderfamilie van de Pelomedusidae worden gezien (Podocnemidinae). Tegenwoordig worden de scheenplaatschildpadden naast de familie pelomedusa's tot de superfamilie Pelomedusoidea gerekend.[4]

Kenmerken

De soorten uit de familie scheenplaatschildpadden worden meestal niet groot; ongeveer 20 tot 30 centimeter. Grotere soorten kunnen tot vijftig cm lang worden en de grootste is de arrauschildpad (Podocnemis expansa) die een schildlengte kan bereiken tot 90 cm. De kop is relatief groot en is voorzien van krachtige kaken. Schildpadden hebben meestal meer dan vijftig chromosomen, scheenplaatschildpadden hebben er verhoudingsgewijs aanzienlijk minder. De Zuid-Amerikaanse grootkopschildpad (Peltocephalus dumerilianus) heeft met 26 het laagste aantal chromosomen.[2]

Levenswijze

Alle soorten zijn sterk aan het water gebonden. Waar de meeste schildpadden in het droge seizoen een overzomering op het land doorbrengen blijven sommige scheenplaatschildpadden in het overgebleven poeltjes achter waar ze dan in grote aantallen kunnen worden aangetroffen. Binnen de familie komen zowel alleseters, planteneters als vleeseters voor.[3]

Verspreiding en habitat

De schildpadden komen voor in delen van Zuid-Amerika.[3] De madagaskarscheenplaatschildpad (Erymnochelys madagascariensis) is te vinden op Madagaskar in Afrika. De habitat bestaat uit vochtige tropische en subtropische laaglandbossen en verschillende typen draslanden zoals moerassen, meren, rivieren en vijvers.

Beschermingsstatus

Door de internationale natuurbeschermingsorganisatie IUCN is aan zeven soorten een beschermingsstatus toegewezen. Drie soorten worden gezien als 'kwetsbaar' (Vulnerable of VU), een soort als 'van bescherming afhankelijk' (Lower Risk of LR) en twee soorten als 'ernstig bedreigd' (Critically Endangered of CR).[5]

Soorten

De familie omvat de volgende geslachten, met de auteur, het soortenaantal en het verspreidingsgebied.

Naam Auteur Soorten Verspreidingsgebied
Erymnochelys Baur, 1888
1
 Madagaskar
Peltocephalus Duméril & Bibron, 1835
1
 Zuid-Amerika
Zuid-Amerikaanse scheenplaatschildpadden (Podocnemis) Wagler, 1830
6
 Zuid-Amerika

Bronvermelding

Referenties

  1. ↑ Raad voor Dierenaangelegenheden, Negatief- en positieflijst voor reptielen, amfibieën en vissen ter invulling van artikel 33 van de gezondheids- en welzijnswet voor dieren.
  2. ↑ a b Jeffrey E. Lovich, Whit Gibbons (2021). Turtles of the World - A Guide tot Every Family. Princeton University Press, Pagina 222. ISBN 9780691223223.
  3. ↑ a b c Peter Uetz & Jakob Hallermann, The Reptile Database - Podocnemididae.
  4. ↑ Robert C. Thomson, Phillip Q. Spinks & H. Bradley Shaffer, A global phylogeny of turtles reveals a burst of climate-associated diversification on continental margins (2021).
  5. ↑ International Union for Conservation of Nature and Natural Resources - Red List, Podocnemididae - IUCN Red List.

Bronnen

  • (en) – Peter Uetz & Jakob Hallermann - The Reptile Database – Podocnemididae - Website Geconsulteerd 23 april 2022
  • (en) – Peter Paul van Dijk, John B. Iverson, Anders G. J. Rhodin, H. Bradley Shaffer & Roger Bour - Turtles of the World, 7th Edition: Annotated Checklist of Taxonomy, Synonymy, Distribution with Maps, and Conservation Status - ISSN 10887105 (2014) - Website
  • (en) – Jeffrey E. Lovich, Whit Gibbons - Turtles of the World - A Guide tot Every Family – Pagina 222 – 2021 – Princeton University Press – ISBN 9780691223223