Światowy Kongres Esperanto w 1927 roku

XIX Światowy Kongres Esperanto w Krakowie
Ilustracja
Uczestnicy 29. Światowego Kongresu Esperantystów w Gdańsku.
Państwo

 Polska

Miejscowość

Gdańsk

Data

28 lipca–4 sierpnia

Uczestnicy

900

Wiedeń
Austria
(1926) 		Antwerpia
Belgia
(1928)
brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Światowy Kongres Esperanto w 1927 roku – Światowy Kongres Esperanto; zjazd esperantystów, który odbył się w dniach 28 lipca – 4 sierpnia w Gdańsku.

Historia

Kongresowi patronował prezydent senatu Wolnego Miasta Gdańska Henrich Sahm. Prezydentem lokalnego komitetu organizacyjnego został przewodniczący Gdańskiego Towarzystwa Esperanto Bernhard Aeltermann[1], a wiceprezydentem Kazimierz Majorkiewicz[2]. Był to kongres jubileuszowy, ponieważ upłynęło 40 lat od powstania esperanta[3]. W dniu otwarcia do Gdańska przyjechało około 900 esperantystów, głównie z Polski[4]. Uczestnicy otrzymali bezpłatnie wydany przez Polskie Akademickie Towarzystwo Esperantystów w Warszawie Ilustrowany Przewodnik po Polsce[5] oraz wydany w esperanto przez radę portową Gdańska prospekt Port gdański w cyfrach[3]. Przed południem 29 lipca profesor Politechniki Gdańskiej Kloeppel otworzył uniwersytet esperancki. Powstał on podczas XVII Kongresu w Genewie w 1925 roku. W jego ramach podczas kolejnych kongresów naukowcy różnych specjalności wygłaszają wykłady naukowe w języku esperanto[6].

Uroczyste otwarcie kongresu miało miejsce wieczorem z udziałem około 2000 delegatów i zaproszonych gości. W inauguracji wzięła udział delegacja senatu Wolnego Miasta Gdańska oraz przedstawicieli rządów: Austrii, Holandii, Grecji, Hiszpanii, Norwegii i Międzynarodowego Biura Pracy przy Lidze Narodów. Honorowe miejsce przy stole prezydialnym zajął przedstawiciel rządu polskiego. Obrady otwarła Julia C. Isbrücker. Wybrano prezydium kongresu w składzie: Bernhard Aeltermann jako przewodniczący i wiceprzewodniczących: Adama Zamenhofa, Annę Tuszyńską, Ernst Kliemke z Berlina, Odo Bujwida, Tony Gueritte z Londynu, Frans Schoofs z Antwerpii i Oishi Wasaburo z Japonii. Sekretarzem został wybrany sekretarz Centralnego Komitetu Esperanckiego w Genewie Robert Kreuz. Najpierw głos zabrał nowy przewodniczący Aeltermann, potem odśpiewano przy akompaniamencie orkiestry hymn La Espero i przemówienie programowe wygłosił Edmond Privat. Następnie zgromadzonych powitali delegaci rządów, a przedstawiciele 28 krajów, z których pochodzili delegaci, powitali zebranych w języku narodowym i esperanto. Posiedzenie zakończono odśpiewaniem Kanto de Ligo![6]

Delegaci odbyli m.in. wycieczkę statkiem po Zatoce Gdańskiej. Postanowiono również w dniu 15 grudnia obchodzić Dzień Książki Esperanckiej. Feliks Zamenhof zaproponował założenie Muzeum Esperanta i powstało ono w 1929 roku Wiedniu[1]. Podczas kongresu zorganizowano tradycyjny bal kostiumowy, podczas którego delegaci wystąpili w strojach narodowych. Pierwszą nagrodę za strój otrzymała Micziko Asada z Nagasaki[7].

Z okazji 40. rocznicy powstania esperanta 31 lipca w Sopocie posadzono jubileuszowy dąb na polanie w Dolinie Echa. Obok ustawiono pomnik z płytą i napisem[1].

Wyjazd do Warszawy

Na zdjęciu: Feliks Zamenhof, Sofia Zamenhof, Edmond Privat, Wanda Zamenhof, Lidia Zamenhof, Julia Isbrücker, Adam Zamenhof, August Oskar Bünemann

Zakończenie kongresu zaplanowano w Warszawie[3]. Dlatego 4 sierpnia połowa uczestników przyjechała do stolicy[7]. Celem ich podróży była wizyta na grobie twórcy esperanta, Ludwika Zamenhofa.

Esperantyści z całego świata jeszcze na początku lat 20. postanowili ufundować nowy nagrobek na grobie Zamenhoffa. W 1922 roku ogłoszono konkurs[8], do udziału w którym zaproszono tylko rzeźbiarzy z Polski. Ograniczenie zasięgu argumentowano: koniecznością znajomości przepisów projektowania nagrobków hebrajskich oraz możliwością wizyty na cmentarzu w Warszawie, aby zapoznać się z warunkami terenowymi. Nad zgłoszonymi 18 projektami obradowało jury w składzie: Jan Szczepkowski, Stanisław Kazimierz Ostrowski, Marian Sługocki oraz Odo Bujwid i Ignacy Teichfeld. Dla zwycięzców przewidziano dwie nagrody w wysokości 12 i 6 funtów. Jury I nagrodę przyznało pracy Nadzieja, której autorem był rzeźbiarz z Poznania Mieczysław Lubelski, a drugą projektowi 5 części świata autorstwa warszawskiego rzeźbiarza Tadeusza Breyera[9][10]. Pomnik ze względu na koszty wykonano w Aberdeen w Szkocji. Komitet organizacyjny odpowiedzialny za wykonanie pomnika starał się o zwolnienie go z cła i opłat przewozowych[11]. Został on przewieziony statkiem do Gdyni, a stamtąd pociągiem do Warszawy. Odsłonięcie planowano zorganizować w dziewiątą rocznicę śmierci Zamenhofa, a na prośbę rodziny przesunięto na najbliższa niedzielę, tj. 18 kwietnia 1926 roku. Podczas odsłonięcia pomnika mowę wygłosił Leo Belmont[12].

Podczas spotkania delegatów kongresu w dniu 5 sierpnia 1927 roku ufundowany nagrobek oddano pod opiekę rodziny. Po uroczystości złożono kwiaty przed pomnikiem Adama Mickiewicza na Krakowskim Przedmieściu. O czwartej po południu odbyło się uroczyste zakończenie kongresu. Wieczorem uczestnicy wzięli udział w przyjęciu u prezydenta Warszawy i w koncercie w Dolinie Szwajcarskiej. W sobotę 6 sierpnia rano w kościele po karmelickim odprawiono mszę za Antoniego Grabowskiego. Uczestnicy mieli czas na zwiedzenie miasta, a 7 sierpnia udali się do Białegostoku[13].

Wyjazd do Białegostoku

Uczestnicy kongresu w Białymstoku

Uczestników kongresu na dworcu 7 sierpnia powitała orkiestra 3 pułku strzelców konnych, która odegrała esperancki hymn oraz przedstawiciele wojewody i starosty. 8 sierpnia po południu na domu, w którym urodził się Zamenhof, wojewoda Marian Rembowski odsłonił tablicę pamiątkową. W uroczystości wzięli udział nie tylko esperantyści, ale również tysiące mieszkańców Białegostoku[14]. Po uroczystości uczestnicy kongresu mogli zwiedzić dom rodzinny twórcy esperanta. Po obiedzie zaplanowano akademię ku czci Zamenhofa[15], która odbyła się w pałacu Branickich[16].

Przypisy

  1. ↑ a b c JanJ. Daniluk JanJ., 90 lat od spotkania esperantystów w Gdańsku [online], trojmiasto.pl, 13 sierpnia 2017 [dostęp 2021-05-17]  (pol.).
  2. ↑ XIX. Universla Kongreso de Esperanto, „La suno hispana” (116), anno.onb.ac.at, styczeń 1927, s. 6 [dostęp 2021-05-17] .
  3. ↑ a b c Światowy kongres esperantystów, „Ilustrowany Kurier Codzienny” (209), 1927, s. 5 .
  4. ↑ Zjazd esperantystów, „Ilustrowany kurier Codzienny” (210), 1927, s. 9 .
  5. ↑ Propaganda Polski przez esperanto, „Ilustrowany Kurier Codzienny”, 1927, s. 7 .
  6. ↑ a b XIX Wszechświatowy Zjazd Esperantystów, „Ilustrowany Kurier Codzienny” (212), 3 sierpnia 1927, s. 4 .
  7. ↑ a b Wszechświatowy kongres esperantystów, „Ilustrowany Kurier Codzienny” (220), 11 sierpnia 1927, s. 3 .
  8. ↑ Raporto de la Loka Varsovia Komitato por Starieo de Zamenhofa Monumento, „Esperanto Triumfonta”, anno.onb.ac.at, 23 lipca 1922, s. 1 [dostęp 2020-09-19] .
  9. ↑ Zamenhofa Monumento, „Esperanto” (2), anno.onb.ac.at, 1923, s. 30 [dostęp 2020-08-22] .
  10. ↑ J.D.J.D. Applebaum J.D.J.D., Zamenhofa Monumento., „Esperanto Triumfonta”, anno.onb.ac.at, 4 lutego 1923, s. 1 [dostęp 2020-08-23] .
  11. ↑ Kroniko, „Pola Esperantisto”, anno.onb.ac.at, 1924, s. 30 [dostęp 2020-08-22] .
  12. ↑ Mowa Leo Belmonta wygłoszona podczas odsłonięcia pomnika Dr. L.L. Zamenhofa, „Pola Esperantisto”, anno.onb.ac.at, maj 1926, s. 65–68 [dostęp 2020-08-23] .
  13. ↑ Kongres esperantystów w Warszawie, „Ilustrowany Kurier Codzienny” (215), 6 sierpnia 1927, s. 10 .
  14. ↑ Zjazd pokongresowy esperantystów w Białymstoku, „Dziennik Białostocki” (220), 8 sierpnia 1927, s. 4 .
  15. ↑ Odsłonięcie tablicy twórcy esperanta, „Gazeta Bydgoska” (181), 10 sierpnia 1927, s. 1 .
  16. ↑ Dalsze szczegóły ze zjazdu esperantystów, „Dziennik Białostocki” (221), 9 sierpnia 1927, s. 4 .