Arklity

Arklity

osada
Fragment zabudowań gospodarczych w Arklitach
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Barciany
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-410[2]
Tablice rejestracyjne	NKE
SIMC	0468967[3]
Położenie na mapie gminy Barciany Arklity
Położenie na mapie Polski Arklity
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Arklity
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego Arklity
54°17′49″N 21°20′40″E/54,296944 21,344444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Arklity (niem. Arklitten) – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Barciany^[3]. Arklity należą do sołectwa Mołtajny.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Historia

Wieś istniała już w 1359 r. Arklity od 1469 za długi zakonu krzyżackiego powstałe w czasie wojny trzynastoletniej przekazane zostały w zastaw rodzinie von Schlieben. Rodzina ta w zastaw otrzymała cały okręg gierdawski (24 osady, w tym: Gierdawa, Nordenbork, Mołtajny i Brzeźnica). Posiadłości te z powodu niemożności ich wykupu przez Zakon stały się dziedziczną własnością tej rodziny. Od XVI wieku do 1945 roku Arklity należały do rodu Egloffstein i były jego główną siedzibą. Założycielem majoratu w Arklitach i budowniczym pałacu był Albrecht Dietrich Gottfried von und zu Egloffstein. W początkach XX w. wielkość majątku ziemskiego należącego do majoratu wynosiła 1904 ha. Do klucza majątków wchodziło pięć folwarków. Przedstawicielką tej rodziny była Julie Gräfin von Egloffstein (ur. 1792) – malarka, autorka m.in. portretu Goethego. Jej prace przechowywane były w Arklitach do lat trzydziestych XX w.

Po II wojnie światowej majątek ziemski w Arklitach użytkowany był jako PGR. Przed likwidacją PGR Arklity funkcjonował jako samodzielny zakład rolny w ramach PPGR Skandawa z siedzibą we Frączkowie.

W 1970 w Arklitach mieszkało 207 osób. W latach 1973–1977 Arklity znajdowały się na terenie gminy Skandawa.

Pałac

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[4]:

• zespół pałacowo-parkowy: pałac i rozległy park krajobrazowy. Park graniczy z zachodnim brzegiem Jeziora Arklickiego. Pałac wybudowano w 1782 według projektu nieznanego architekta pochodzenia włoskiego. Była to budowla w stylu późnobarokowym z klasycystycznym portykiem i rokokowymi elementami detalu architektonicznego. Budowla trójkondygnacyjna w układzie: suterena, wysoki parter i mezzanino. Budynek nakryty był dachem mansardowym z lukarnami. Wnętrza w układzie dwutraktowym. W elewacji głównej pałacu występowały dwa ryzality boczne i portyk o czterech gładkich kolumnach doryckich. Fronton portyku zdobił kartusz herbowy Egloffsteinów. W pałacu znajdowała się biblioteka posiadająca nieokreśloną liczbę starodruków. W 2017 r. 64 stare woluminy odnalazła w śmietniku anonimowa osoba, która przekazała je muzeum w Kętrzynie^[5]. Po II wojnie światowej pałac użytkowany był przez miejscowe Państwowe Gospodarstwo Rolne. Były tu biura, mieszkania i przedszkole. Po opuszczeniu pałacu przez użytkowników, w 1983 uległ on pożarowi. Po pożarze pałac nie był odbudowywany. Właścicielem ruin jest osoba prywatna.

Najcenniejsze ruchomości pałacowe zniknęły po wkroczeniu w styczniu 1945 do Arklit Armii Czerwonej. Zofii Licharewej, pracującej wówczas w Referacie Kultury w rastemborskim starostwie udało się zabezpieczyć rokokowy komplet wykonany z porcelany miśnieńskiej (kinkiety, lustro w ramie z porcelany i wazon), znajdujący się obecnie w zbiorach Muzeum w Kętrzynie. Muzeum posiada także wielki kartusz herbowy Egloffsteinów wykonany z miedzianej blachy.

Przypisy

Bibliografia

• Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn, 1978. (Str. 161)
• Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, (Wydanie III poszerzone i uzupełnione) Studio ARTA, Olsztyn, 2001, ISBN 83-912840-2-6 (str. 191-194 m.in. – Julie Gräfin von Egloffstein).
• Marian Biskup, Gerard Labuda, "Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach", Wydawnictwo Morskie Gdańsk, 1986, ISBN 83-215-7220-0. (Str. 454 – okręg gierdawski przechodzi w ręce Schliebenów).
• Rzempołuch Andrzej – " Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich", Agencja Wydawnicza "Remix", Olsztyn, 1992, ISBN 83-900155-1-X. (str. 57 Arklity)

Linki zewnętrzne

• Muzeum w Kętrzynie: Pałace i dwory – opis i rysunek pałacu w Arklitach, Zbiory – kinkiet i lustro z Arklit. muzeum.ketrzyn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].

• p
• d
• e

Gmina Barciany

• Siedziba gminy: Barciany

Wsie	Asuny Barciany Bobrowo Borszyny Dębiany Duje Garbno Gęsiki Kąpławki Krelikiejmy Krzeczewo Michałkowo Modgarby Mołtajny Momajny Niedziały Ogródki Pastwiska Radosze Silginy Skandawa Skoczewo Suchawa Szaty Wielkie Taborzec Wilkowo Małe Winda
Części wsi	Glinka Zalewska Góra
Przysiółki wsi	Dobrzykowo Garbnik Gęsiniec Wielki Gościeradowo Niedziałki Nowe Borszyny Nowy Dwór Momajński Pieszewo Piskorze Plinkajmy Rowy Rzymek Taborzecki Dwór
Osady	Anielin Aptynty Arklity Błędowo Bogusławki Czaczek Drogosze Frączkowo Gęsie Góry Główczyno Górki Gumniska Kiemławki Wielkie Kolwiny Kotki Krymławki Kurkławki Maciejki Markławka Markuzy Moruny Podławki Radoski Dwór Rodele Ruta Rutka Siwoszewo Skandawa Skierki Staniszewo Stary Dwór Barciański Święty Kamień Wargity Wielewo Zalesie
Przysiółki osad	Cacki Gradowo Koskajmy Kudwiny Oleszka Płatławki Sławosze
Osada leśna	Zielone
Przysiółki	Kiemławki Małe Solkieniki Wypęk
Zniesiona miejscowość	Wilkowo Wielkie