Babimost

Zobacz też: Babimost w innych znaczeniach tej nazwy.

Babimost

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ratusz babimojski
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	zielonogórski
Gmina	Babimost
Data założenia	XIII wiek
Prawa miejskie	1397
Burmistrz	Zbigniew Woziński
Powierzchnia	3,65[1] km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	3923[2] 1074,8 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 68
Kod pocztowy	66-110
Tablice rejestracyjne	FZI
Położenie na mapie gminy Babimost Babimost
Położenie na mapie Polski Babimost
Położenie na mapie województwa lubuskiego Babimost
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego Babimost
52°09′53,64″N 15°49′44,69″E/52,164900 15,829081
TERC (TERYT)	0809014
SIMC	0988342
Urząd miejski Rynek 3 66-110 Babimost
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Babimost (niem. Bomst) – miasto w zachodniej Polsce, w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Babimost.

Babimost leży w historycznej Wielkopolsce^[3]. Uzyskał lokację miejską w 1397 roku, Babimost Nowe Miasto lokowany był w 1652, zdegradowany w 1781 roku^[4].

Nazwa

Nazwa miejscowości w obecnie używanej formie Babimost pojawia się w łacińskim dokumencie z 1257 roku^[5]. Po II wojnie światowej zatwierdzono ją jako urzędową 19 maja 1946^[6].

Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIII wieku. Wymieniona pierwszy raz w dokumencie z 1257 jako „Babimost”, 1329 „Babinmost”, 1329 „Babümüst”, 1397 „Bomost”, 1405 „Babimost”, 1944 „Bomst”^[7] .

Historia

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską oraz przejściowo z Dolnym Śląskiem. Początkowo była własnością książęcą, w 1257 stała się własnością klasztorną, później szlachecką, żeby od XIV wieku stać się miastem królów polskich. Najstarsza wzmianka pochodzi z 1257 roku, kiedy książę wielkopolski Przemysł I nadał cystersom z Obry miejscowość Babimost wraz z immunitetem ekonomicznym w zamian za Rokitnicę. Babimost posiadał już wówczas zabudowę typu miejskiego. Władysław Łokietek w 1332 roku włączył go trwale do Korony Królestwa Polskiego i ustanowił w nim starostwo niegrodowe. Prawa miejskie w 1397 roku zostały nadane przez króla Władysława Jagiełłę. W 1432 w mieście istniała już szkoła, odnotowano jej rektora Jana. Od XIV wieku Babimost był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[8][7] [9].

Miasto wspominały historyczne dokumenty prawne, własnościowe i podatkowe. W 1463 miasto płaciło podatek zwany cyzą. W 1507 Babimost płacił jedną grzywnę szosu. W 1510 miejscowość liczyła 14 łanów osiadłych, 14 ról dodatkowych, a także 4 łany i 4 dodatki wójtowskie, jeden łan folwarczny tworzący folwark, jeden łan plebana, a także 3 młyny wodne. W 1513 król polski Zygmunt Stary przeniósł miasto Babimost z prawa polskiego na prawo magdeburskie, które obowiązywało w Poznaniu oraz odtworzył spalony w pożarze przywilej zatwierdzający dwa jarmarki miejskie na niedzielę przed Wniebowstąpieniem, na wtorek po Wniebowzięciu NMP oraz cotygodniowy targ we wtorek. W 1524 miasto miało obowiązek wysyłania wozów wojennych. Tego roku uruchomiono również w Babimoście komorę celną. W 1530 w mieście wybuchł pożar. Król Zygmunt Stary zwolnił z tego powodu mieszkańców Babimostu na 8 lat od poboru i na 2 kwartały od czopowego, a także udzielił miastu znacznych przywilejów, zrównując prawa miejskie z prawami miasta Poznania^{[7] [10] [9]}.

Rozkwit Babimostu nastąpił w połowie XVII wieku. W 1656 roku miasto było dwukrotnie spalone przez wojska szwedzkie. W tym czasie starosta babimojski Krzysztof Jan Żegocki zorganizował partyzantkę na Ziemi Babimojskiej. W połowie XVIII wieku w Babimoście proboszczem był historyk piśmiennictwa polskiego i bibliograf Jan Daniel Janocki^[11]. Babimost należący do starostwa babimojskiego, pod koniec XVI wieku leżał w powiecie kościańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W 1710 miasto ucierpiało przez pomór spowodowany zarazą, a w 1781 odniosło zniszczenia przez pożar. W połowie wieku XVIII starostą Babimostu był Karol Biron książę kurlandzki, po nim Piotr Potocki. Do roku 1798 funkcję tę pełnił Łukasz Bniński^{[7] [10] [12]}.

W wyniku rozbiorów Polski Babimost po 1793 roku znalazł się w zaborze pruskim w granicach Królestwa Prus. Rząd pruski skonfiskował starostwo babimojskie i darował dobra starościńskie generałowi Köekritz, który je później sprzedał Unruhom. W 1807 w wyniku zwycięskiego powstania wielkopolskiego z roku 1806 miasto do 1815 znajdowało się w granicach Księstwa Warszawskiego^[10] [13]. W 1832 miasto po raz kolejny dotknął wielki pożar^[10] . W 1905 roku w Babimoście mieszkało 1985 osób, w tym 84,9% Niemców, 13% Polaków i 2% Żydów. 55,2% ludności było katolikami, zaś 42,7% – ewangelikami^[14].

Podczas powstania wielkopolskiego zajęty przez oddział powstańczy pod dowództwem Józefa Kudlińskiego, zakreślając najdalszy zasięg powstania na zachodzie. Mimo tego, na mocy traktatu wersalskiego, w 1919 roku Babimost pozostał w granicach Niemiec.

Babimost leżący w granicach III Rzeszy 29 stycznia 1945 roku zdobyły wojska 11 Korpusu Pancernego 1 Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej^[15]. Do Polski powrócił po 152 latach zaboru dopiero po II wojnie światowej w 1945 roku. Obecnie ośrodek usługowy z drobnym przemysłem (drzewny, skórzany i dziewiarski). Ośrodek regionu etnograficznego zwany Babimojszczyzną (zachowany folklor wielkopolski, stroje ludowe, pieśni).
W Babimoście znajduje się siedziba dekanatu diecezji zielonogórsko-gorzowskiej Kościoła katolickiego w Polsce.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. zielonogórskiego.

Historia Żydów w Babimoście

Pierwsze potwierdzone wzmianki o Żydach w miejscowości pochodzą z 1685 roku. W 1746 roku otrzymali oni przywilej określający ich sytuację. Synagoga powstała przed 1770 rokiem. W tym samym czasie założono kirkut. W 1793 roku, kiedy Prusy zajęły Babimost, żyło w mieście 150 Żydów, a w 1799 roku było 205 Żydów na 1412 mieszkańców miasta^[16]. W tym roku została wybudowana nowa synagoga. Od 1840 roku, kiedy stolicę powiatu przeniesiono do Wolsztyna, liczebność społeczności żydowskiej zaczęła systematycznie spadać. W 1857 roku w miejscowości mieszkało 300 Żydów, ale w 1871 – 160. Po I wojnie światowej gmina żydowska praktycznie przestała istnieć. Ostatni przewodniczący gminy żydowskiej, Alex Neumann, postanowił sprzedać budynek synagogi ewangelikom. Dzięki odpowiednio sporządzonej umowie, budynek przetrwał noc kryształową i zachował się do dziś. W czerwcu 1939 Alex Neumann sprzedał swoją firmę i jako ostatni z przedstawicieli społeczności żydowskiej opuścił miasto^[16].

Uprawa winorośli

Babimost był najbardziej na północ położoną miejscowością w Europie, w której uprawiano winorośl^[17]. Należał do regionu przemysłowej uprawy winorośli zwanego niegdyś wschodnioniemieckim obszarem winiarskim (Ostdeutsches Weinbaugebiet). Historia tutejszego winiarstwa sięga XII wieku i trwała do wieku XX^[18][19].

Demografia

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Babimost liczył 3923 mieszkańców^[2].

• Piramida wieku mieszkańców Babimostu w 2014 roku^[20].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[21]:

• miasto,
• kościół parafialny pod wezwaniem św. Wawrzyńca^[22], z 1730 roku,
• kościół filialny (kaplica cmentarna) pod wezwaniem św. Jacka, z XVIII/XIX wieku,
• kościół ewangelicki, z XVIII wieku,
• ratusz, z pierwszej połowy XIX wieku,
• dom, ul. Kościelna 3, drewniany, z połowy XIX wieku.

inne zabytki:

• synagoga, z drugiej połowy XIX wieku,
• cmentarz żydowski,
• budynek organistówka, z drugiej połowy XVIII wieku,
• kościół ewangelicki, z XVIII wieku.

Transport

Węzeł drogowy. W mieście krzyżują się drogi wojewódzkie:

• nr 303, kierunek: Świebodzin – Babimost – Wolsztyn
• nr 304, kierunek: Sulechów – Babimost – Zbąszynek
• nr 313, kierunek: Kargowa

Od 7 października 2010 roku funkcjonuje także obwodnica Babimostu o długości 5,303 km, łącząca ze sobą wyloty dróg wojewódzkich nr 303, 304 i 313 oraz drogi gminne.

4 km na południowy zachód od Babimostu znajduje się port lotniczy Zielona Góra-Babimost, który został zbudowany w latach pięćdziesiątych XX wieku. Przez miasto przebiega linia kolejowa: Zielona Góra – Poznań (zelektryfikowana) – na stacji w Babimoście odgałęzia się bocznica towarowa do lotniska. Czynne są cztery tory, jednak ruch osobowy odbywa się głównie po torze pierwszym przy peronie II. Na stacji zatrzymują pociągi IC: „Zielonogórzanin” i „Strzelecki” (Zielona Góra - Warszawa), „Lubuszanin” do Lublina, „Stoczniowiec” i „Bachus” relacji Zielona Góra - Gdynia i „Ukiel” do Olsztyna, a także Regio: Nowa Sól/Zielona Góra – Poznań Główny oraz Zielona Góra – Gorzów Wielkopolski.

Sport

Piłka nożna:

• Ludowy Klub Sportowy „Klon” Babimost^[23] – klub piłkarski założony w 1945 roku i występujący w B-klasie.
• UKS Iskra Babimost – klub uczniowski.

Unihokej UKS Fenomen Babimost:

• młodzicy,
• juniorzy młodsi.

Miasta partnerskie

• Neuruppin, Niemcy
• Döbern, Niemcy^[24]

Zobacz też

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Babimost

• Port lotniczy Zielona Góra-Babimost
• Powiat babimojski

Przypisy

Bibliografia

• Krajniak, Jan, Pojezierze lubuskie Międzyrzecz, Świebodzin, Sulęcin, Słubice – Przewodnik, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1976
• Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I, (A – H), hasła „Babimost”, „Babimost starostwo” i „Babimost dystrykt”. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 6–7. ISBN 83-04-00938-2.
• Filip Sulimierski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. I: Sochaczew – Szlubowska Wola, hasło „Babimost”. Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880, s. 69-71.
• Bolesław Dolata: Wyzwolenie Polski 1944-1945. Warszawa: 1971.

Linki zewnętrzne

• Babimost w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
• Babimost starostwo w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
• Babimost dystrykt w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
• Oficjalna strona miasta Babimost
• Babimost, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 69 .
• Historia Żydów w Babimoście na portalu Wirtualny Sztetl