Barkijaruk

Abu al-Muzaffar Rukn ad-Din Barkijaruk ibn Malikszah

Sułtan Wielkich Seldżuków

Okres

od 1092
do 1104

Następca

Malekszah II

Dane biograficzne

Dynastia

Wielcy Seldżucy

Data urodzenia

1079

Data śmierci

22 grudnia 1104

Ojciec

Malikszah I

Multimedia w Wikimedia Commons

Barkijaruk (albo Berk-Jaruk. Pełne imię: Abu al-Muzaffar Rukn ad-Din Barkijaruk ibn Malikszah) (pers. أبو المظفر ركن الدنيا والدين بركياروق بن ملكشاه) (ur. 1079 - zm. 22 grudnia 1104) – sułtan Wielkich Seldżuków w latach 1092 - 1104.

Życiorys

Jego imię oznacza "silna, wyraźna jasność". Był najstarszym synem Malikszaha, jednak mimo to w chwili śmierci swojego ojca miał zaledwie trzynaście lat. W tak młodym wieku musiał stawić czoło wdowie po swoim ojcu, Tarkan-chatun, która chciała osadzić na tronie swojego syna Mahmuda I, jak i seldżuckiej tradycji dzielenia schedy po ojcu pomiędzy wszystkich synów.

Po śmierci Malikszaha Tarkan-chatun za cenę wielkich pieniędzy uzyskała od turkmeńskich emirów uznanie Mahmuda sułtanem, kalif Al-Muktadi zaś, który wraz z nią otruł jej męża, wprowadził imię jej syna do chutby. Przebywającego wtedy w Isfahanie Barkijaruka przed niechybną śmiercią ochroniła gwardia niedawno zmarłego wezyra Nizama al-Mulka. Wkrótce w Reju stronnictwo skupione wokół synów i dawnych współpracowników Nizama al-Mulka obwołało go sułtanem, prawdopodobnie uznając, że najlepiej nadaje się on do zachowania w całości dziedzictwa swojego ojca. Niedługo potem zwolennicy Barkijaruka pokonali oddziały popierające Mahmuda pod miasteczkiem Burudżird, niedaleko Isfahanu, a Mahmud ostatecznie zmarł jesienią 1094 roku, niedługo po swojej matce. Już kilka miesięcy wcześniej kalif formalnie uznał przewagę Barkijaruka wprowadzając jego imię do chutby. Nowy sułtan był teraz w stanie odeprzeć zamachy na swoją władzę powzięte przez ambitnych krewnych - wuja Arslana Arguna w Chorasanie, oraz w roku 1095, znacznie poważniejszy, drugiego wuja, Tutusza, który zginął w bitwie. Władza Barkijaruka w Iraku i Dżibalu była teraz mocno ugruntowana, jednak był zmuszony do pozostawienia jako w praktyce niezależnych władców synów Tutusza w Syrii oraz swoich przyrodnich braci - Muhammada Tapara i Ahmada Sandżara odpowiednio w Azerbejdżanie, i Chorasanie.

W 1099 roku Muhammad Tapar, popierany przez Sandżara i niedawnego wezyra Barkijaruka Mu'ajjada al-Mulka ibn Nizam al-Mulka, wszczął bunt. Dalsze dzieje panowania Barkijaruka to ciągłe wojny z Muhammadem, podczas których tureccy emirowie bezustannie przechodzili z jednej strony na drugą, nie chcąc dopuścić do powrotu silnej władzy centralnej, a z braku pieniędzy sułtan musiał się uciekać do desperackich środków w rodzaju konfiskaty prywatnych dóbr i korzystania z usług isma'ilickich żołnierzy, co ściągnęło na niego oskarżenia o ich faworyzowanie. 5 kwietnia 1101 roku w bitwie pod Hamadanem Barkijaruk pokonał swoich braci, co utwierdziło jego władzę w Iraku oraz zachodnim i centralnym Iranie. Niedługo potem był już jednak poważnie chory, dlatego doprowadził do tego, że w marcu 1104 roku synowie Malikszaha zawarli między sobą układ, zgodnie z którym Barkijaruk uznał Muhammada malikiem (królem) Azerbejdżanu, Al-Dżaziry i Diyarbakiru, a Sandżara malikiem Chorasanu, samemu pozostając "wielkim sułtanem", dzierżącym władzę w Iraku i zachodnim Iranie. Jeszcze w tym samym roku w wyniku kolejnego buntu Barkijaruk był zmuszony uznać Muhammada Tapara równorzędnym sułtanem Azerbejdżanu, Kaukazu i Syrii, po czym zmarł 22 grudnia 1104 roku, pozostawiając po sobie małoletniego syna Malikszaha.

Za panowania Barkijaruka został zapoczątkowany proces rozpadu sułtanatu Wielkich Seldżuków, który doprowadził do powstania niezależnych państw rządzonych przez boczne gałęzie dynastii w Anatolii, Syrii i Kermanie.

Bibliografia

Jerzy Hauziński Burzliwe dzieje Kalifatu Bagdadzkiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Kraków, 1993, ISBN 83-01-10988-2
Peter MalcolmP.M. Holt Peter MalcolmP.M., Bliski Wschód od wypraw krzyżowych do 1517 roku, BarbaraB. Czarska (tłum.), Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1993, ISBN 83-06-02290-4, OCLC 830056218 .
BogdanB. Składanek BogdanB., Historia Persji. Tom II, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2003, ISBN 83-88938-32-0, OCLC 749417040 .

Linki zewnętrzne

C. Edmund Bosworth: BARKĪĀROQ. Encyclopaedia Iranica. [dostęp 2010-07-29]. (ang.).

Seldżukidzi

Wodzowie Seldżuków	Seldżuk (zm. ok. 1007) Arslan Isra’il (zm. 1032) Musa (zm. po 1056) Czaghri Beg (zm. 1060) Kutulmisz (zm. 1064)
Wielcy Seldżucy (1037/1038–1157)	Toghril Beg 1037/1038–1063 Alp Arslan bin Chaghri 1063–1072 Malekszah I 1072–1092 Mahmud I 1092–1094 Berk-Jaruk 1092–1104 Malekszah II 1104–1105 Mohammad Tapar 1105–1118 Mahmud II 1118–1120 (w Iraku do roku 1131) Ahmad Sandżar 1118–1157
Seldżukidzi Kermańscy (1041–1187)	Kawurt 1041–1073 Kerman Szah 1073–1074 Soltan Szah 1074–1084 Turan Szah I 1085–1096 Iran Szah 1097–1101 Arslan Szah I 1101–1142 Mohammad 1142–1156 Toghril Szah 1156–1170 Bahram Szah 1170–1174 Arslan Szah II 1174–1176 Turan Szah II 1176–1183 Mohammad Szah 1183–1187
Seldżukidzi Syryjscy (1078–1117)	Tutusz 1078–1095 Ridwan (w Aleppo) 1095–1113 Dukak (w Damaszku) 1095–1104 Alp Arslan al-Achras (w Aleppo) 1113–1114 Sultan Szah (w Aleppo) 1114–1117
Sułtanat Rumu (ok. 1081–1307)	Sulajman I 1077–1086 Kilidż Arslan I 1092–1107 Malikszah 1107–1116 Masud I 1116–1156 Kilidż Arslan II 1156–1192 Kaj Chusrau I 1192–1196 Sulajman II 1196–1204 Kilidż Arslan III 1204–1205 Kaj Chusrau I (ponownie) 1205–1211 Kajkawus I 1211–1220 Kajkubad I 1220–1237 Kaj Chusrau II 1237–1246 Kajkawus II 1246–1260 Kilidż Arslan IV 1248–1265 Kajkubad II 1249–1257 Kaj Chusrau III 1265–1282 Masud II 1282–1284 Kajkubad III 1284 Masud II (ponownie) 1284–1293 Kajkubad III (ponownie) 1293–1294 Masud II (po raz trzeci) 1294–1301 Kajkubad III (po raz trzeci) 1301–1303 Masud II (po raz czwarty) 1303–1307 Masud III 1307
Seldżukidzi Iraccy (1118–1194)	Mahmud 1118–1131 Dawud 1131–1132 Toghril II 1132–1134 Masud 1135–1152 Malekszah III 1152–1153 Mohammad 1153–1159 Solejman Szah 1159–1161 Arslan Szah 1161–1176 Toghril III 1176–1194