Ibn al-Hajsam

Alhazen

Abu Ali Hasan Ibn al-Hajsam

Rycina przedstawiająca Alhazena w Selenografii Heweliusza
Data i miejsce urodzenia	965 Basra
Data i miejsce śmierci	1038 Kair
Zawód, zajęcie	uczony: fizyk, matematyk

Abu Ali Hasan Ibn al-Hajsam, Alhazen, Ibn al-Hajtam (ur. 965 w Al-Basrze^[1], zm. 1038 w Kairze) – arabski fizyk i matematyk. Urodził się w Al-Basrze w Mezopotamii, ale naukową pracę prowadził pod mecenatem Fatymidów w Egipcie.

Dorobek badawczy

Optyka

Zajmował się teorią światła, załamywaniem i rozszczepianiem się promieni słonecznych. Opracował matematyczne podstawy optyki. Jego najważniejsze dzieło to Al-Manzir (Optyka, przetłumaczona na łacinę przez nieznanego tłumacza już ok. roku 1200). Najważniejsze osiągnięcia:

• Wytłumaczył proces widzenia, stwierdzając, że widziane przedmioty świecą lub odbijają promienie światła z innego źródła.
• Wyjaśnił zjawiska brzasku i zmierzchu jako efekt załamania światła słonecznego w atmosferze, gdy Słońce jest mniej niż 19° pod horyzontem.
• Z badań refrakcji wywnioskował, że atmosfera Ziemi ma skończoną wysokość i oszacował ją na 15 km.
• Jako pierwszy opisał konstrukcję ciemni optycznej.

Matematyka

Badał również problemy geometrii oraz teorii liczb.

• Wysunął hipotezę (udowodnioną później przez Eulera) na temat parzystych liczb doskonałych.
• Rozwiązywał równania diofantyczne przy użyciu chińskiego twierdzenia o resztach oraz twierdzenia Wilsona.
• Napisał pracę na temat pól powierzchni ograniczonych przez dwa przecinające się okręgi. Używając ich, podjął próbę kwadratury koła.

Z jego prac korzystali m.in. polski uczony Witelon oraz niemiecki matematyk, astronom i fizyk Johannes Kepler.

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano planetoidę (59239) Alhazen^[2] oraz krater Alhazen na Księżycu^[3].

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Danecki: Arabowie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2001, s. 185. ISBN 83-06-02878-3.

Linki zewnętrzne

• Biografia. www-gap.dcs.st-and.ac.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-04-05)]. (ang.)