Klerodendron

Klerodendron
Ilustracja
Clerodendrum thomsoniae
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

klerodendron

Nazwa systematyczna
Clerodendrum L.
Sp. Pl. 637. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Clerodendrum infortunatum[3]

Synonimy
  • Adelosa Blume
  • Archboldia E. Beer & H. J. Lam
  • Cryptanthus Osbeck
  • Siphoboea Baill.
  • Siphonanthus L.
  • Spironema Hochst.[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Clerodendrum bungei
Clerodendrum calamitosum

Klerodendron, szczęślin[5] (Clerodendrum L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych. Obejmuje 258 gatunków[6]. Występują one w niemal całej strefie międzyzwrotnikowej, a w strefie umiarkowanej sięgają na północy po północne Chiny i Japonię[6]. Najbardziej zróżnicowane są w strefie tropikalnej i subtropikalnej Starego Świata[7]. Rośliny te występują w formacjach zaroślowych i leśnych. Ich kwiaty zapylane są przez owady, często przez motyle[8].

Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne dla jaskrawo zabarwionych i licznych kwiatów, często też silnie pachnących[8][9], walorem niektórych gatunków są także efektownie zabarwione owoce[9]. Do bardziej odpornych na niskie temperatury uprawnych gatunków należy C. bungei. Uprawiany jest (zwykle w odmianie o kwiatach podwójnych) C. chinensis, poza tym: C. paniculatum, C. speciosissimum i klerodendron Thomsona C. thomsoniae. Niektóre gatunki wykorzystywane są jako lecznicze (np. C. petasites). Dęte pędy niektórych gatunków wykorzystywane są przez mrówki oraz przez ludzi wykonujących z nich rury[9].

Morfologia

Pokrój
Drzewa (niewielkie, do 8 m[8]), krzewy, półkrzewy, czasem o pędach pnących, rzadko rośliny zielne (zarówno byliny jak i jednoroczne)[7][8]. Często dające odrosty[8] i nieprzyjemnie pachnące[7][8].
Liście
Naprzeciwległe, rzadziej skrętoległe lub okółkowe, zwykle ogonkowe. Blaszka pojedyncza, ząbkowana lub całobrzega, rzadko klapowana[7]. Nierzadko owłosiona[8].
Kwiaty
Zebrane w szczytowe wierzchotki tworzące wiechy i baldachogrona, rzadziej skupione główkowato, czasem też wyrastają w wierzchotkach w kątach liści, a wyjątkowo pojedynczo. Kielich promienisty, zrosłodziałkowy, tworzony przez pięć działek (rzadko jednak z dwoma lub czterema łatkami na szczycie), powiększający się w czasie owocowania, często okazały także w czasie kwitnienia[7]. Korona z 5 płatkami u nasady zrośniętymi w rurkę, zakończona 5 łatkami podobnej długości lub dłuższymi od rurki[8], czasem korona nieco grzbiecista z powiększoną dolną wargą (z powodu odwrócenia kwiatu skierowaną ku górze)[7]. Korona w różnych barwach[7], najczęściej biała, różowa lub jasnofioletowa[8]. Cztery pręciki są równe lub w różnym stopniu dwusilne, wystają z rurki korony, ich nitki są proste lub łukowato wygięte ku górze[7]. Zalążnia jest dwukomorowa z dwoma zalążkami w każdej z komór[8], niepodzielona lub z płytkimi czterema wcięciami[7]. Szyjka słupka pojedyncza, cienka[8], zwieńczona dwudzielnym znamieniem, którego ramiona są równe lub asymetryczne[7].
Owoce
Pestkowce z czterema jednonasiennymi pestkami lub rozłupnie, rozpadające się na cztery mięsiste, rzadziej suche rozłupki[7].

Systematyka

Clerodendrum chinense
Cleordendron formicarum
Clerodendrum indicum
Pozycja systematyczna

Rodzaj z podrodziny Ajugoideae z rodziny jasnotowatych Lamiaceae[10].

Wykaz gatunków[6]
  • Clerodendrum abilioi R.Fern.
  • Clerodendrum adenocalyx Dop
  • Clerodendrum adenophysum Hallier f.
  • Clerodendrum africanum Moldenke
  • Clerodendrum albiflos H.J.Lam
  • Clerodendrum alboviolaceum Moldenke
  • Clerodendrum andamanense (Moldenke) A.Rajendran & P.Daniel
  • Clerodendrum anomalum Letouzey
  • Clerodendrum apayaoense Quisumb.
  • Clerodendrum arenarium Baker
  • Clerodendrum atlanticum Jongkind
  • Clerodendrum aucubifolium Hemsl.
  • Clerodendrum barba-felis Hallier f.
  • Clerodendrum baronianum Oliv.
  • Clerodendrum baumii Gürke
  • Clerodendrum bellum Moldenke
  • Clerodendrum bingaense S.Moore
  • Clerodendrum bipindense Gürke
  • Clerodendrum boivinii Moldenke
  • Clerodendrum bosseri Capuron
  • Clerodendrum brachyanthum Schauer
  • Clerodendrum brachystemon C.Y.Wu & R.C.Fang
  • Clerodendrum bracteatum Wall. ex Walp.
  • Clerodendrum brassii Beer & H.J.Lam
  • Clerodendrum brunfelsiiflorum Hallier f.
  • Clerodendrum brunnescens Moldenke
  • Clerodendrum brunsvigioides Baker
  • Clerodendrum buchananii (Roxb.) Walp.
  • Clerodendrum buchneri Gürke
  • Clerodendrum buettneri Gürke
  • Clerodendrum bungei Steud.
  • Clerodendrum calamitosum L.
  • Clerodendrum canescens Wall. ex Walp.
  • Clerodendrum capitatum (Willd.) Schumach.
  • Clerodendrum carnosulum Baker
  • Clerodendrum caryopteroides Moldenke
  • Clerodendrum cauliflorum Vatke
  • Clerodendrum cecil-fischeri A.Rajendran & P.Daniel
  • Clerodendrum cephalanthum Oliv.
  • Clerodendrum chamaeriphes Wernham
  • Clerodendrum chartaceum Moldenke
  • Clerodendrum chinense (Osbeck) Mabb.
  • Clerodendrum chlorisepalum Merr. ex Moldenke
  • Clerodendrum cochinchinense Dop
  • Clerodendrum colebrookeanum Walp.
  • Clerodendrum comans Moldenke
  • Clerodendrum confine S.L.Chen & T.D.Zhuang
  • Clerodendrum corbisieri De Wild.
  • Clerodendrum costatum R.Br.
  • Clerodendrum cuspidatum Turcz.
  • Clerodendrum cyrtophyllum Turcz.
  • Clerodendrum dauphinense Moldenke
  • Clerodendrum decaryi Moldenke
  • Clerodendrum deflexum Wall.
  • Clerodendrum dembianense Chiov.
  • Clerodendrum densiflorum Griff.
  • Clerodendrum denticulatum Moldenke
  • Clerodendrum dependens Aug.DC.
  • Clerodendrum dewittei Moldenke
  • Clerodendrum dinklagei Gürke
  • Clerodendrum disparifolium Blume
  • Clerodendrum dusenii Gürke
  • Clerodendrum ekmanii Moldenke
  • Clerodendrum elbertii Hallier f.
  • Clerodendrum elliotii Moldenke
  • Clerodendrum emirnense Bojer ex Hook.
  • Clerodendrum erectum De Wild.
  • Clerodendrum ervatamioides C.Y.Wu
  • Clerodendrum eucalycinum Oliv.
  • Clerodendrum eupatorioides Baker
  • Clerodendrum excavatum De Wild.
  • Clerodendrum farafanganense Moldenke
  • Clerodendrum fasciculatum B.Thomas
  • Clerodendrum filipes Moldenke
  • Clerodendrum finetii Dop
  • Clerodendrum fistulosum Becc.
  • Clerodendrum floribundum R.Br.
  • Clerodendrum formicarum Gürke
  • Clerodendrum fortunatum L.
  • Clerodendrum frutectorum S.Moore
  • Clerodendrum fugitans Wernham
  • Clerodendrum fuscum Gürke
  • Clerodendrum galeatum Balf.f.
  • Clerodendrum garrettianum Craib
  • Clerodendrum gaudichaudii Dop
  • Clerodendrum geoffrayi Dop
  • Clerodendrum gibbosum Moldenke
  • Clerodendrum giganteum (Moldenke) Phillipson & Callm.
  • Clerodendrum globosum Moldenke
  • Clerodendrum globuliflorum B.Thomas
  • Clerodendrum godefroyi Kuntze
  • Clerodendrum grayi Munir
  • Clerodendrum grevei Moldenke
  • Clerodendrum griffithianum C.B.Clarke
  • Clerodendrum haematolasium Hallier f.
  • Clerodendrum hahnianum Dop
  • Clerodendrum hainanense Hand.-Mazz.
  • Clerodendrum harmandianum Dop
  • Clerodendrum hastatum (Roxb.) Lindl.
  • Clerodendrum hendersonii Moldenke
  • Clerodendrum hettae Hallier f.
  • Clerodendrum hexangulatum B.Thomas
  • Clerodendrum hildebrandtii Vatke
  • Clerodendrum hircinum Schauer
  • Clerodendrum hiulcum Moldenke
  • Clerodendrum humbertii Moldenke
  • Clerodendrum inaequipetiolatum R.D.Good
  • Clerodendrum indicum (L.) Kuntze
  • Clerodendrum infortunatum L.
  • Clerodendrum insolitum Moldenke
  • Clerodendrum intermedium Cham.
  • Clerodendrum involucratum Vatke
  • Clerodendrum izuinsulare K.Inoue & M.Haseg. & Shiro Kobay.
  • Clerodendrum japonicum (Thunb.) Sweet
  • Clerodendrum johnstonii Oliv.
  • Clerodendrum johorense Moldenke
  • Clerodendrum kaichianum P.S.Hsu
  • Clerodendrum kamhyoae Phillipson & L.Allorge
  • Clerodendrum kampotense Dop
  • Clerodendrum kanichi De Wild.
  • Clerodendrum katangensis De Wild.
  • Clerodendrum kauderni Moldenke
  • Clerodendrum kiangsiense Merr. ex H.L.Li
  • Clerodendrum kinabaluense Stapf
  • Clerodendrum klemmei Elmer
  • Clerodendrum kwangtungense Hand.-Mazz.
  • Clerodendrum laciniatum Balf.f.
  • Clerodendrum laevifolium Blume
  • Clerodendrum lanceoliferum S.Moore
  • Clerodendrum lanessanii Dop
  • Clerodendrum lankawiense King & Gamble
  • Clerodendrum lanuginosum Blume
  • Clerodendrum lastellei Moldenke
  • Clerodendrum laxiflorum Baker
  • Clerodendrum lecomtei Dop
  • Clerodendrum leucobotrys Breteler
  • Clerodendrum leucophloeum Balf.f.
  • Clerodendrum lindenianum A.Rich.
  • Clerodendrum lindleyi Decne. ex Planch.
  • Clerodendrum lloydianum Craib
  • Clerodendrum longiflorum Decne.
  • Clerodendrum longisepalum Dop
  • Clerodendrum lutambense Verdc.
  • Clerodendrum luteopunctatum C.Pei & S.L.Chen
  • Clerodendrum macrocalycinum Baker
  • Clerodendrum macrostegium Schauer
  • Clerodendrum madagascariense Moldenke
  • Clerodendrum magnificum Warb.
  • Clerodendrum magnoliifolium Baker
  • Clerodendrum mananjariense Moldenke
  • Clerodendrum mandarinorum Diels
  • Clerodendrum mandrarense Moldenke
  • Clerodendrum mannii Baker
  • Clerodendrum manombense Moldenke
  • Clerodendrum margaritense Moldenke
  • Clerodendrum melanocrater Gürke
  • Clerodendrum micans Gürke
  • Clerodendrum mildbraedii B.Thomas
  • Clerodendrum minahassae Teijsm. & Binn.
  • Clerodendrum mindorense Merr.
  • Clerodendrum moramangense Moldenke
  • Clerodendrum morigono Chiov.
  • Clerodendrum multibracteatum Merr.
  • Clerodendrum myrianthum Mildbr.
  • Clerodendrum myrmecophilum Ridl.
  • Clerodendrum myrtifolium Moldenke
  • Clerodendrum nhatrangense Dop
  • Clerodendrum nicolsonii A.Rajendran & P.Daniel
  • Clerodendrum nipense Urb.
  • Clerodendrum nutans Wall. ex Jack
  • Clerodendrum ohwii Kaneh. & Hatus.
  • Clerodendrum palmatolobatum Dop
  • Clerodendrum paniculatum L.
  • Clerodendrum parvitubulatum B.Thomas
  • Clerodendrum parvulum L.S.Sm.
  • Clerodendrum paucidentatum Moldenke
  • Clerodendrum pauciflorum Moldenke
  • Clerodendrum peii Moldenke
  • Clerodendrum peregrinum Moldenke
  • Clerodendrum perrieri Moldenke
  • Clerodendrum petasites (Lour.) S.Moore
  • Clerodendrum petunioides Baker
  • Clerodendrum phlomidis L.f.
  • Clerodendrum phyllomega Steud.
  • Clerodendrum pierreanum Dop
  • Clerodendrum pleiosciadium Gürke
  • Clerodendrum poggei Gürke
  • Clerodendrum polyanthum Gürke
  • Clerodendrum polycephalum Baker
  • Clerodendrum porphyrocalyx Lauterb. & K.Schum.
  • Clerodendrum praetervisa Guinea
  • Clerodendrum premnoides Moldenke
  • Clerodendrum preslii Elmer
  • Clerodendrum pubiflorum (Bakh. ex Moldenke) Wearn
  • Clerodendrum pusillum Gürke
  • Clerodendrum putre Schauer
  • Clerodendrum pygmaeum Merr.
  • Clerodendrum pynaertii De Wild.
  • Clerodendrum pyrifolium Baker
  • Clerodendrum quadriloculare (Blanco) Merr.
  • Clerodendrum ramosissimum Baker
  • Clerodendrum revolutum Bosser
  • Clerodendrum ridleyi King & Gamble
  • Clerodendrum ringoetii De Wild.
  • Clerodendrum robecchii Chiov.
  • Clerodendrum robustum Klotzsch
  • Clerodendrum roseiflorum Moldenke
  • Clerodendrum rotundifolium Oliv.
  • Clerodendrum rubellum Baker
  • Clerodendrum rumphianum de Vriese
  • Clerodendrum rusbyi Moldenke
  • Clerodendrum sakaleonense Moldenke
  • Clerodendrum sarawakanum H.J.Lam
  • Clerodendrum sassandrense Jongkind
  • Clerodendrum sayapense Wearn
  • Clerodendrum schmidtii C.B.Clarke
  • Clerodendrum schweinfurthii Gürke
  • Clerodendrum sessilifolium Moldenke
  • Clerodendrum silvanum Henriq.
  • Clerodendrum silvestre B.Thomas
  • Clerodendrum singwanum B.Thomas
  • Clerodendrum sinuatum Hook.
  • Clerodendrum smitinandii Moldenke
  • Clerodendrum speciosissimum Van Geert ex Drapiez
  • Clerodendrum splendens G.Don
  • Clerodendrum subpeltatum Wernham
  • Clerodendrum subreniforme Gürke
  • Clerodendrum subtruncatum Moldenke
  • Clerodendrum sylvae Adain
  • Clerodendrum sylvestre Moldenke
  • Clerodendrum tanganyikense Baker
  • Clerodendrum tatei (F.Muell.) Munir
  • Clerodendrum ternatum Schinz
  • Clerodendrum thomsoniae Balf.f. – klerodendron Thomsona
  • Clerodendrum thouarsii Phillipson & Callm.
  • Clerodendrum thyrsoideum Gürke
  • Clerodendrum tibetanum C.Y.Wu & S.K.Wu
  • Clerodendrum tomentellum Hutch. & Dalziel
  • Clerodendrum tomentosum (Vent.) R.Br.
  • Clerodendrum tonkinense Dop
  • Clerodendrum toxicarium Baker
  • Clerodendrum tracyanum (F.Muell.) Benth.
  • Clerodendrum trichanthum Bosser
  • Clerodendrum tricholobum Gürke
  • Clerodendrum trichotomum Thunb.
  • Clerodendrum triflorum Vis.
  • Clerodendrum tubulosum Moldenke
  • Clerodendrum umbellatum Poir.
  • Clerodendrum umbratile King & Gamble
  • Clerodendrum urticifolium (Roxb.) Wall. ex Voigt
  • Clerodendrum villosicalyx Moldenke
  • Clerodendrum villosum Blume
  • Clerodendrum vinosum Moldenke
  • Clerodendrum volubile P.Beauv.
  • Clerodendrum wallii Moldenke
  • Clerodendrum welwitschii Gürke
  • Clerodendrum williamsii Elmer
  • Clerodendrum yunnanense Hu

Uprawa

Wiele gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne, w krajach o ciepłym klimacie jako rośliny ogrodowe[11], w Polsce jako rośliny pokojowe.

Wymaga jasnych stanowisk, lecz nie w pełnym nasłonecznieniu. Najlepiej rośnie przy temperaturze 10-15ºC. Lubi wysoką wilgotność powietrza. Nawozić można od marca do września. Preferuje podłoże o odczynie kwasowości 5,5–6,5 pH[12].

Roślina może być atakowana przez mszyce oraz tarcznikowate.

Przypisy

  1. ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20]  (ang.).
  2. ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31]  (ang.).
  3. ↑ a b Clerodendrum. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2014-01-30]. (ang.).
  4. ↑ Genus: Clerodendrum L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-01-30]. (ang.).
  5. ↑ JerzyJ. Hrynkiewicz-Sudnik JerzyJ., BolesławB. Sękowski BolesławB., MieczysławM. Wilczkiewicz MieczysławM., Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 555, ISBN 83-01-13434-8, OCLC 749776599 .
  6. ↑ a b c Clerodendrum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-02].
  7. ↑ a b c d e f g h i j k K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 199. ISBN 978-3-642-62200-7.
  8. ↑ a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 398. ISBN 0-333-73003-8.
  9. ↑ a b c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 210, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
  10. ↑ Genus Clerodendrum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-11-02].
  11. ↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
  12. ↑ Klerodendrum- Clerodendrum. Świat Kwiatów. [dostęp 2014-01-30]. (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne:
  • Flora of China: 107332
  • Flora of North America: 107332
  • GBIF: 2925347
  • identyfikator iNaturalist: 67538
  • IPNI: 30002447-2
  • ITIS: 32157
  • NCBI: 13432
  • Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:30002447-2
  • Tela Botanica: 86190
  • identyfikator Tropicos: 40010272
  • USDA PLANTS: CLERO2