Nauki ścisłe

Ten artykuł od 2010-11 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Nauki ścisłe – nauki oparte na ścisłych, jednoznacznych rozumowaniach jak dedukcja i metody ilościowe. Obejmują:

• przynajmniej część nauk formalnych jak matematyka i jej pogranicze: logika, statystyka, kryptologia czy informatyka teoretyczna (teoria obliczeń);
• część nauk empirycznych, zarówno przyrodniczych, jak i społecznych; przyrodoznawstwo bywa włączane do nauk ścisłych całkowicie^[1], jednak nie zawsze, np. w:
  • dawnej kategoryzacji Nagród FNP („polskich Nobli”);
  • klasyfikacji dziedzin i dyscyplin naukowych w Polsce;
  • nazewnictwie niektórych instytucji opisanych dalej, podobnie wymieniających nauki przyrodnicze lub nauki o Ziemi obok tych ścisłych, co sugeruje brak pełnej inkluzji.

Przykładem ścisłej nauki społecznej może być ekonomia matematyczna, np. ekonometria^[2];

• przynajmniej część nauk technicznych, choć wspomniana wyżej klasyfikacja państwowa traktuje je odrębnie.

Występowanie terminu

Kategoria nauk ścisłych bywa używana w różnych kontekstach jak na przykład:

• określenie zajęć pewnych towarzystw naukowych jak Towarzystwo Nauk Ścisłych w Paryżu^[3];
• przyznawanie niektórych nagród:
  • Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP) w początkowej fazie, w latach 1992–2010, miała kategorię nauk ścisłych;
  • Nagroda Narodowego Centrum Nauki (NCN) ma kategorię nauk ścisłych i technicznych;
• grupowanie artykułów Encyklopedii PWN^[4];
• definiowanie tematyki pewnych kursów akademickich^[5].

W Polsce co najmniej kilka uczelni utworzyło wydziały z naukami ścisłymi w nazwie:

• Wydział Nauk Ścisłych i Nauk o Zdrowiu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II (KUL);
• Wydział Nauk Ścisłych i Przyrodniczych Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach (UJK);
• Wydział Nauk Ścisłych i Przyrodniczych Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie^[6] (UKEN);
• Wydział Nauk Ścisłych i Przyrodniczych Uniwersytetu w Siedlcach (UWS);
• Wydział Nauk Ścisłych i Przyrodniczych Uniwersytetu Szczecińskiego (USz);
• Wydział Nauk Ścisłych i Technicznych Uniwersytetu Śląskiego (UŚ);
• Wydział Nauk Ścisłych, Przyrodniczych i Technicznych Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie (UJD).

Oprócz tego:

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie prowadzi Szkołę Nauk Ścisłych, początkowo działającą jako samodzielna szkoła wyższa;
• Polska Akademia Nauk zawiera Wydział III – Nauk Ścisłych i Nauk o Ziemi^[7].

Pojęcie nauk ścisłych nie występuje jednak w klasyfikacji OECD z 2004 roku.

Charakterystyka ścisłowców

Większość przedstawicieli tych nauk jest płci męskiej, co skutkowało kampaniami na rzecz feminizacji tego środowiska^[8]. Przykładem takich działań w USA są osobne nagrody dla kobiet w:

• matematyce – Ruth Lyttle Satter Prize;
• fizyce – Maria Goeppert-Mayer Award;
• astronomii – Annie J. Cannon Award in Astronomy.

Mimo to zdarzały się kobiety wybitnie zasłużone tym naukom jak Maria Skłodowska Curie, dwukrotna noblistka – z fizyki i chemii. Nagrody Nobla w tych dziedzinach zdobywało też kilka innych pań^[a]. Kobiety zdobywały też najwyższe wyróżnienia matematyczne jak:

• Medal Fieldsa – Marjam Mirzachani, Maryna Wiazowśka;
• Nagroda Abela – Karen Uhlenbeck.

Kobiety bywały pionierkami niektórych dyscyplin, np. Ada Lovelace jest nazywana pierwszą programistką i osobą programującą ogółem, nie tylko wśród kobiet.

Dysproporcja płci bywa wiązana z dyskryminacją lub innym seksizmem jak zjawisko Matyldy.

Nauki ścisłe a humanistyka

Nauki ścisłe są uznawane za rozłączne z humanistyką; przykładowo przedstawiciel tych pierwszych, czyli ścisłowiec, bywa nazywany antonimem humanisty^[9]. Mimo to humanistyka obejmuje pewną działalność bliską naukom ścisłym, np. przez badanie ich. Przykłady to część naukoznawstwa jak obszary historii nauki i filozofii nauki, np. filozofia matematyki czy fizyki. Między naukami ścisłymi a humanistyką zachodzi też wpływ:

• rozwój techniki umożliwił pewne kierunki sztuki jak architektura, fotografia artystyczna, film artystyczny czy pewne formy gier wideo; zjawiska te są badane przez humanistów jak historycy sztuki czy estetycy;
• nauki ścisłe inspirują fantastykę naukową, badaną przez kulturoznawców jak literaturoznawstwo, filmoznawstwo czy groznawstwo.

Podejmowano też próby upodobnienia filozofii do nauk ścisłych^[10].

Zobacz też

• STEM – synonim funkcjonujący głównie w języku angielskim

Uwagi

Przypisy