Sosna hakowata

Systematyka^[1]^[2]^[3]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

sosnowce

Rodzina

sosnowate

Rodzaj

sosna

Gatunek

sosna górska

Podgatunek

sosna hakowata

Nazwa systematyczna

Pinus mugo subsp. uncinata (Ramond) Domin
1935

Synonimy

P. uncinata Ramond ex De Candolle

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[4]

najmniejszej troski

Multimedia w Wikimedia Commons

Sosna hakowata (Pinus mugo subsp. uncinata (Ramond) Domin) – drzewo iglaste, podgatunek kosodrzewiny z rodzaju sosna (Pinus), należący do rodziny sosnowatych (Pinaceae). Pierwotny areał sosny hakowatej to Pireneje i Alpy Zachodnie. W Polsce występuje w Karpatach, Sudetach (rezerwat "Torfowisko pod Zieleńcem" w Górach Bystrzyckich, oraz w Górach Stołowych), a także w rezerwacie "Torfowisko pod Węglińcem" w Borach Dolnośląskich.

Morfologia

Pokrój: Zmienny, nieregularny, często stożkowaty z długimi dolnymi gałęziami.
Pień: Osiąga wysokość od kilku do 20 m.
Liście: Sztywne, ciemnozielone igły, zebrane po 2 na krótkopędach, o długości 4–5 cm.
Szyszki: Szyszki męskie podłużne, cylindryczne, o długości 10 mm, zebrane w grona przy końcach gałązek. Dojrzałe szyszki żeńskie są niesymetryczne, lekko zakrzywione, o długości 3–5 cm (2,5–6 cm^[5]), brązowe. Tarczki wypukłe z wyraźnym wyrostkiem, hakowato odgięte ku nasadzie^[6]. Nasiona czarne, o długości 3–4 mm, opatrzone skrzydełkiem o długości 7–12 mm.

Gałązka, szyszki męskie
Szyszka nasienna
Szyszki i nasiona

Biologia i ekologia

Igły pozostają na drzewie średnio przez 4-9 lat. Gatunek przeważnie jednopienny, czasem zdarzają się osobniki wytwarzające tylko szyszki męskie lub żeńskie. Pylenie zachodzi od maja do lipca. Szyszki nasienne dojrzewają od września do października, 15–17 miesięcy po zapyleniu. Otwierają się wkrótce potem lub wiosną następnego roku^[5].

Porasta tereny podmokłe, w Polsce głównie torfowiska wysokie i przejściowe. Występuje głównie w Pirenejach i zachodnich Alpach, na wysokościach 1000–2300 m n.p.m. Jedyne stanowisko nizinne tej sosny (190 m n.p.m.) to rezerwat "Torfowisko pod Węglińcem". Odporna na mrozy, wymaga dużej wilgotności powietrza.

Systematyka i zmienność

Synonimy^[5]: Pinus uncinata Ramond ex De Candolle, P. mugo var. rostrata (Antoine) Hoopes.

Pozycja podgatunku w obrębie rodzaju Pinus^[7]:

podrodzaj Pinus
- sekcja Pinus
  - podsekcja Pinus
    - gatunek P. mugo
      - podgatunek P. mugo subsp. uncinata

Sosna ta uważana jest czasem za odrębny gatunek, blisko spokrewniony z kosodrzewiną.

Zagrożenia i ochrona

Jako podgatunek kosodrzewiny sosna hakowata jest objęta ochroną ścisłą na terenie Polski. Zagrożeniem dla gatunku było wypalanie kosówki pod pastwiska. Obecnie gatunek nie jest zagrożony^[8].

Zastosowanie

Drzewo ozdobne. Wyhodowano szereg odmian ogrodowych:

'Compacta' – odmiana silnie karłowa, ciemne i krótkie igły.
'Echiniformis' – odmiana wolno rosnąca o szmaragdowym zabarwieniu igieł, sztywnych i stosunkowo długich.
'Fructata'
'Grune Welle'
'Hexe' – karłowa odmiana, o kulistym pokroju.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ Pinus mugo ''subsp.'' uncinata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus mugo subsp. uncinata, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2013-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2011-06-08] (ang.).
↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
↑ Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2013-07-27] (ang.).
↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, seria: Flora Polski. ISBN 83-7073-444-8.