Układ kostny człowieka

Szkielet, inaczej kościec lub układ kostny (łac. systema sceleti, skeleton-szkielet) – wszystkie kości składające się na ciało człowieka.

U dorosłego człowieka szkielet składa się z 206 kości – liczba ta jest większa u dzieci ze względu na wiele punktów kostnienia (według Reichera: około 270 u noworodka i 356 u 14-latka^[a]) i spada dopiero po połączeniu się np. trzonów z nasadami. U starszych ludzi kości może być mniej niż 206 ze względu na zrastanie kości czaszki^[1]. Średnia waga szkieletu to 10 kilogramów u kobiet i 12 kilogramów u mężczyzn.

Podstawowymi materiałami budulcowymi szkieletu człowieka są tkanka kostna oraz w mniejszym stopniu chrzęstna. Ze względu na budowę zewnętrzną kości podzielono na kilka grup:

kości długie (łac. ossa longa), np. kości udowa, piszczelowa, strzałkowa, ramienna, promieniowa, łokciowa, obojczyk^[2]
kości płaskie (łac. ossa plana), np. kości czaszki, łopatka
kości krótkie (łac. ossa brevia), np. kości nadgarstka i kości stępu
kości pneumatyczne (łac. ossa pneumatica), np. kości czołowa, sitowa, klinowa, szczękowa
kości różnokształtne (łac. ossa multiformia), np. kręgi kręgosłupa, kosteczki słuchowe
kości heterotopowe (łac. ossa sesamoidea), np. rzepka, kość prącia

Warstwa zewnętrzna wszystkich kości zbudowana jest z istoty zbitej (łac. substantia compacta). Ponadto kości długie również w swoim trzonie (łac. corpus) zawierają istotę zbitą. Końce kości długich oraz wszystkie inne kości są wewnątrz zbudowane z istoty gąbczastej (łac. substantia spongiosa). Istota gąbczasta zbudowana jest z beleczek kostnych (łac. trabeculae osseae).

Szkielet człowieka można podzielić na dwie części. Pierwszą część stanowi szkielet osiowy, w którego skład wchodzą: czaszka, kręgosłup oraz żebra i mostek. Drugą część stanowi szkielet kończyn górnych oraz dolnych wraz z ich obręczami.

W skład szkieletu wchodzą:

kości głowy
- kości mózgoczaszki
  - kość czołowa
    - łuska kości czołowej
    - część oczodołowa
    - część nosowa
    - zatoki czołowe
  - kość ciemieniowa prawa i lewa
  - kość potyliczna
    - łuska kości potylicznej
    - część podstawna
    - dwie części boczne
  - kość skroniowa prawa i lewa
    - część skalista (piramida)
    - część łuskowa (łuska skroniowa)
    - część bębenkowa
    - część sutkowa
  - kość klinowa
  - kość sitowa
    - blaszka pionowa
    - blaszka sitowa
- kości twarzoczaszki
  - kość nosowa
  - przegroda nosowa
    - lemiesz
    - blaszka pionowa kości sitowej
  - kość łzowa
  - kość sitowa
  - kość jarzmowa lewa i prawa
  - podniebienie kostne
  - szczęka (kość szczękowa)
    - wyrostek zębodołowy
  - żuchwa
    - trzon żuchwy
    - gałąź żuchwy
    - wyrostek dziobiasty
    - wyrostek kłykciowy
- kosteczki słuchowe
- stawy:
  - staw skroniowo-żuchwowy
- zobacz też:
  - szew
  - oczodół
  - ciemiączko
  - ciemiączko przednie
  - ząb
  - jama nosowa
kości tułowia
- kręgosłup: Liczba kręgów jest różna w zależności od przynależności systematycznej kręgowca. Człowiek ma 7 kręgów szyjnych, 12 kręgów piersiowych, 5 kręgów lędźwiowych, 5 kręgów krzyżowych i 4 do 5 kręgów ogonowych a więc, od 33 do 34 kręgów^[3]^[4].

- - kręgi szyjne [A]
  - kręgi piersiowe [C]
  - kręgi lędźwiowe [D]
  - kręgi krzyżowe [E]
  - kręgi guziczne (ogonowe); kość guziczna; [F]
- klatka piersiowa
  - żebra
    - żebra wolne
    - żebra rzekome
    - żebra prawdziwe [K]
    - łuk żebrowy
  - mostek

Kościec człowieka, schemat, widok od tyłu. Oznaczenia w tekście.

- zobacz też:
  - krzywizna szyjna
  - krzywizna piersiowa
  - krzywizna lędźwiowa
  - krzywizna krzyżowo-guziczna
  - chrząstka żebrowa
kości kończyny górnej
- obręcz kończyny górnej
  - łopatki (łac. scapula) [L]
  - obojczyk (łac. clavicula) [B]
- ramię [M]
  - kość ramienna
- przedramię
  - kość promieniowa
  - kość łokciowa
- ręka
- stawy
  - staw mostkowo-obojczykowy (łac. articulatio sternoclavicularis) – jedyny staw obręczy kończyny górnej, którym łączy się ona z pozostałą częścią szkieletu.
  - staw ramienny
  - staw łokciowy
  - staw promieniowo-nadgarstkowy
- zobacz też:
  - wyniosłość nadgarstka promieniowa
  - wyniosłość nadgarstka łokciowa
  - kanał nadgarstka

kości kończyny dolnej
- obręcz kończyny dolnej
  - kość miedniczna (miednica) [J]
    - miednica większa
    - miednica mniejsza
    - kość biodrowa
    - kość kulszowa [H]
    - kość łonowa
    - spojenie łonowe [G]
- kość udowa [I]
- rzepka
- goleń
  - kość piszczelowa
  - kość strzałkowa
- stopa (kości stopy)
  - kości stępu
  - kości śródstopia
  - kości palców
    - paluch
- stawy:
- zobacz też:

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: Układ kostny człowieka

Uwagi

↑ U 14-latka jest większa liczba wtórnych punktów kostnienia niż u noworodka. Reicher osobno liczy tu nasady kości i ich trzony, gdy nie nastąpiło jeszcze ich zrośnięcie.

Przypisy

↑ Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 202.
↑ Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 438.
↑ Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 219–220.
↑ kręgosłup, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-11-27] .

Bibliografia

AdamA. Bochenek AdamA., MichałM. Reicher MichałM., Anatomia człowieka. Tom I. Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła, mięśnie, wyd. XIII, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2019, ISBN 978-83-200-4323-5 .