Votum separatum

Ten artykuł od 2023-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Votum separatum (z łac.: zdanie odrębne; ang. dissenting opinion, dissent) – opinia inna niż głoszona przez większość, opinia niemieszcząca się w proponowanych rozwiązaniach bądź zbiorach głosów.

Oficjalnie wyrażona opinia członka gremium, odmienna od decyzji tego gremium.

Przykładowo w Polsce zdanie odrębne może zgłosić sędzia lub ławnik, który w głosowaniu głosował inaczej niż większość lub nie zgadza się z treścią orzeczenia ustaloną poprzez tzw. większość sztuczną (dotyczy to wszystkich sądów, jak i Trybunału Konstytucyjnego oraz Trybunału Stanu). Podobnie, instytucja votum separatum istnieje w szeregu sądów międzynarodowych, np. w Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości czy Europejskim Trybunale Praw Człowieka.