Władza rodzicielska

Ten artykuł od 2009-07 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Władza rodzicielska – prawa i obowiązki, które mają względem osoby małoletniej jej rodzice. Co do zasady władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom^[1].

W Polsce władzę rodzicielską regulują przede wszystkim przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 92–112 k.r.o.).

Treść i wykonywanie

Władza rodzicielska związana jest z prawem i obowiązkiem wychowania dziecka, pieczy nad nim i jego majątkiem, a także z przedstawicielstwem ustawowym. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winne jest rodzicom posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia (art. 95 § 1–4 k.r.o.).

Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą i kierują nim. Mają też obowiązek troszczyć się o jego fizyczny i duchowy rozwój oraz przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień. Rodzice, którzy nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych, uczestniczą w sprawowaniu bieżącej pieczy nad osobą dziecka i w jego wychowaniu, chyba że sąd opiekuńczy ze względu na dobro dziecka postanowi inaczej (art. 96 § 1–2 k.r.o.). Osobom wykonującym władzę rodzicielską zakazuje się stosowania kar cielesnych (art. 96¹ k.r.o.).

Wygaśnięcie i pozbawienie władzy rodzicielskiej

Władza rodzicielska wygasa, gdy dziecko osiągnie pełnoletniość (art. 92 k.r.o.).

Ojciec lub matka tracą władzę rodzicielską w przypadku pozbawienia jej orzeczeniem sądu rodzinnego. Może on o tym postanowić (art. 111 k.r.o.), gdy:

władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody (np. skazania na karę pozbawienia wolności) (§ 1)
władza rodzicielska jest nadużywana przez ojca lub matkę (§ 1)
ojciec lub matka w sposób rażący zaniedbuje obowiązki względem dziecka (np. notorycznie nie dopilnowuje spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego albo obowiązku nauki) (§ 1)
ojciec lub matka trwale nie interesuje się dzieckiem (§ 1a).

W razie ubezwłasnowolnienia ojca lub matki z mocy prawa nie mogą oni sprawować władzy rodzicielskiej^[2].

Ograniczenie i zawieszenie władzy rodzicielskiej

Sąd rodzinny może ograniczyć wykonywanie władzy rodzicielskiej, jak również zawiesić jej wykonywanie, jeżeli wystąpi przemijająca przeszkoda w jej sprawowaniu (art. 110 k.r.o.) lub gdy dobro dziecka jest zagrożone (art. 109 k.r.o.).

Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy może w szczególności:

zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń
określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun
poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego
skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi
zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (art. 109 § 2 k.r.o.). Sąd opiekuńczy może także powierzyć zarząd majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi (art. 109 § 3 k.r.o.).