Zaharije Orfelin

Zaharije Orfelin

Data i miejsce urodzenia	1726 Vukovar
Data i miejsce śmierci	19 stycznia 1785 Nowy Sad
Narodowość	serbska
Dziedzina sztuki	literatura
Multimedia w Wikimedia Commons

Zaharije Orfelin (ur. 1726 w Vukovarze, zm. 19 stycznia 1785 w Nowym Sadzie) – serbski działacz kulturalny, poeta, historyk, rytownik, kaligraf, tłumacz oraz autor utworów teologicznych i dydaktycznych - popularyzował stosowanie w piśmiennictwie języka słowianoserbskiego.

Działalność

Do najważniejszych utworów Orfelina zaliczany jest poemat Płacz Serbii (1761), uważany za najlepszy serbski tekst poetycki swej epoki^[1]. Jest to barokowy utwór alegoryczny o wymowie antyaustriackiej, pisany trzynastozgłoskowym wierszem, którego wzór został zaczerpnięty z polskiej tradycji literackiej^[1].

Miedzioryty Zaharije Orfelina

Orfelin wydał w 1768 roku w Wenecji „Slavenoserbski magazin”, uważany za pierwsze czasopismo serbskie^[1] oraz pierwsze w ogóle czasopismo południowosłowiańskie^[2], choć ostatecznie ukazał się tylko jeden numer. Na łamach pisma został zamieszczony tekst, będący manifestem programowym Orfelina, deklarujący potrzebę oświecenia narodu, demokratyzacji kultury po to, by nauka, literatura i filozofia wyszła z kręgu uczonych i służyła potrzebom zwykłych ludzi.

Dążąc do demokratyzacji języka, Orfelin próbował w tekstach zamieszczonych na łamach „Magazynu Słowianoserbskiego” zbliżyć język literacki (którym był język cerkiewnosłowiański) do żywej mowy. Efektem starań było powstanie tzw. języka słowianoserbskiego, w którym prócz elementów języka cerkiewnosłowiańskiego oraz cech zaczerpniętych z dialektów serbskich, znalazło się też dużo zapożyczeń z języka rosyjskiego.

W 1772 roku Orfelin opublikował w Wenecji Żywot Piotra Wielkiego, obszerny utwór historyczny portretujący rosyjskiego cara jako wzór monarchy oświeconego i nowoczesnego.

Orfelin pisał również teksty dydaktyczne, takie jak pierwszy serbski elementarz, opublikowany w 1767 roku (II wydanie ukazało się drukiem w 1797) czy pierwszy serbski podręcznik do łaciny. Jest również autorem teologicznego utworu Księga przeciw papiestwu rzymskiemu, który pozostał w rękopisie^[2] oraz nieopublikowanego drukiem dzieła naukowego poświęconego botanice (Wielki zielnik serbski).

Orfelin był również wyróżniającym się rytownikiem i kaligrafem, który pozostawił po sobie wiele miedziorytów przedstawiających postacie z serbskiej historii.

Przypisy

Bibliografia

• Józef Magnuszewski (red): Mały słownik pisarzy zachodniosłowiańskich i południowosłowiańskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 345–346.
• Marian Jakóbiec: Literatury narodów Jugosławii. W: Dzieje literatur europejskich. T. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991, s. 197.