Flavije Klaudije Julijan

Flavije Klaudije Julijan (lat. Flavius Claudius Iulianus, rođen 331. godine, stupio na presto 361. godine, umro 363. godine) bio je rimski car iz Konstantinove dinastije. On je bio poslednji paganin na čelu Rimskog carstva te je pokušao reformisati tradicionalnu rimsku religiju u pokušaju da spreči opadanje carstva.

Zbog svog proučavanja filozofije i pisanja bio je zvan "Julijan Filozof". S druge strane, hrišćanski ga izvori nazivaju "Julijan Otpadnik" (grč. Apostates) jer se odrekao hrišćanstva i vratio se tradicionalnoj rimskoj veri, zapravo teurgiji, poznoantičkom obliku neoplatonizma. Takođe se ponekad naziva i Julijanom II da bi ga se razlikovalo od Didija Julijana.

Julijan, koji je zbog svoje mladosti bio pošteđen tokom pokolja Konstantinove porodice 337. godine, odrastao je daleko od dvora i nesumnjivo mu je bila namenjena sveštenička karijera. Ipak, bilo mu je dozvoljeno da pohađa retorsku i filozofsku školu u Efesu, a kasnije u Atini: zavoleo je grčku književnost i tajno se odrekao hrišćanske vere oko 351. godine. Nakon što je krajem 361. godine postao jedini car Rimskog carstva, izdao je 362. godine Edikt o toleranciji, u kojem je obznanio svoju pagansku veru, naredio ponovno otvaranje paganskih hramova, vraćanje hramova zauzetih pod Konstancijem i oslobađanje svih biskupa koje su arijanci bili izgnali, kako bi se hrišćanstvo oslabilo obnavljanjem doktrinarnih rasprava. Religija koju je on sam propagirao sastojala se od tradicionalnih nehrišćanskih elemenata pobožnosti i teologije, kakvi su se mogli naći u gotovo svakoj intelektualnoj osobi prethodnih vekova, zatim od elemenata neoplatonizma koje su, dve ili tri generacije ranije, razvili Porfirije i Jamblih, te, konačno, od mnogih elemenata hrišćanske crkvene organizacije i socijalne etike. Od neoplatonizma je naučio tehnike direktne komunikacije s bogovima ("teurgija") putem molitve i invokacije; od crkve je usvojio hijerarhiju moći (kao što je sama crkva tu hijerarhiju ranije preuzela od ustrojstva civilne uprave carstva): provincijska, mitropilitska, gradska vlast, pri čemu je on sam bio najviši pontifik. Njegova duboka ljubav prema tradicionalnoj antičkoj kulturi izazvala je, međutim, njegov sukob s hrišćanskim intelektualcima i učiteljima, koji, kako je trvdio, nemaju nikakvo pravo na Homera ili Platona. Mnogi hrišćani, i pre i posle njega, slagali su se s njim, jer je i njih same uznemiravao odnos između hrišćanstva i nasleđene antičke književnosti i misli, koje su prožete paganskim verovanjima.

U drugom delu svoje osamnaestomesečne vladavine Julijan je hrišćanima zabranio da budu učitelji, započeo je ponovnu izgradnju Jerusalimskog hrama, obnovio je mnoga paganska svetilišta, i pokazivao je preteranu pobožnost. Dok je Konstantin (i u manjoj meri njegova dva sina) doveo veliki broj hrišćana na više položaje u vojsci i upravi, što je pak dovelo do relativnog pariteta između članova dve religije, Julijan je započeo obratni proces. U kratkom vremenu Julijan je u svom poduhvatu bio dovoljno uspešan da izazove strah i mržnju među hrišćanima, koji su ga dugo vremena smatrali Antihristom.

U političkoj sferi, Julijan je želeo da se vrati liberalnom principatu antoninske dinastije – u vreme pre reformi Dioklecijana i Konstantina, koje je prezirao. Zaustavio je teror koji su sprovodili Konstancijevi evnusi i kontrolori nazvani agentes in rebus, te je smanjio osoblje i troškove dvora, a sam je živeo asketskim životom. U provincijama je olakšao finansijski teret pojedincima tako što je smanjio capitatio, a gradovima tako što je smanjo aurum coronarium i vratio muncipalnu imovinu koju je Konstancije bio konfiskovao. S druge strane, uvećao je broj kurijala tako što je ponovo uspostavio brojna činovnička mesta, pokušavajući da vrati stari sjaj municipalnom životu. Tako je zadobio zahvalnost paganskih intelektualaca, koji su bili obuzeti prošlošću slobodne Grčke; Amijan Marcelin ga je učinio glavnim herojem svog istoriografskog dela.

Sledeći Trajanov san, Julijan je hteo da definitivno porazi sasanidsku Persiju tako što će snage carstva povesti u ofanzivni rat, koji će olakšati opštu rekoncilijaciju i povratak paganskim bogovima. Međutim, njegova je vojska bila slaba – iskvarena možda i zbog velikog broja vojnika-hrišćana. Posle sjajnog početka, bio je poražen kod Ktesifona i prisiljen na bolno povlačenje. Ubijen je 26. juna 363. godine pod nejasnim okolnostima.

Eksterni linkovi

Flavije Klaudije Julijan na Wikimedijinoj ostavi

• Panegyric upon Julian Arhivirano 2008-06-01 na Wayback Machine-u by Libanius, who knew Julian well and admired him
• The Emperor Julian
• Laws of Julian
• Some accounts of the Christian destruction and looting of pagan temples
• The Julian Society
• Magazine & journal articles about Julian^{[mrtav link]}
• A 4th century chalcedony portrait of Julian
• Statue of Julian the Apostate. Marble. 361—363. Paris, Louvre Museum
• Julian the Apostate, son of Constantius. Marble. Rome, Capitoline Museums
• Julian the Apostate, Against the Galileans (1923) By Wilmer Cave Wright, PH.D. Arhivirano 2007-03-06 na Wayback Machine-u