Potajnica

Potajnica je periodični, intermitentni izvor. Iz jedne potajnice voda izvire određeni vremenski period, nakon čega nastaje prekid, koji se meri minutima ili satima, posle čega voda ponovo počinje da izvire. U nekim slučajevima se izviranje vode ne prekida, ali se značajno smanjuje količina vode koja periodično ističe. Snažna isticanja vode zamenjuju periodi slabog curenja.

Mehanizam rada

Funkcionisanje potajnice zasnovano je na principu krive natege. Naime, u karbonatnoj stenskoj masi postoji kaverna koja ima dovodni i odvodni kraški kanal, pri čemu dovodni kanal ima manji prečnik od odvodnog kanala. Odvodni kanal je kolenasto savijen, a njegov prelom se nalazi u visini gornjeg dela kaverne. Posle ovog preloma, odvodni kanal izlazi na površinu terena.

Voda dotiče u kavernu kroz dovodni kanal i lagano je ispunjava, a za to vreme nema isticanja vode kroz odvodni kanal. Kaverna se puni vodom sve do nivoa tačke preloma odvodnog kanala, a kada se ovaj nivo dostigne, voda počinje da ističe na površinu terena i potajnica funkcioniše kao izvor.

S obzirom na to da je odvodni kanal širi od dovodnog, voda se vijećom brzinom izliva na površinu, nego što se vrši punjenje kaverne, pa se kaverna postepeno prazni. Isticanje vode i ispod točke prijeloma omogućava potpritisak, formiran u izlomnjenom odvodnom kanalu, koji dijeluje kao kriva natega. Isticanje vode traje sve dok potpritisak može da savlada razliku u nivoima prelomne točke i vode u kaverni. U jednom trenutku izvlačenje vode prestaje, odnosno potajnica presušuje. Nakon toga počinje novo punjenje kaverne i funkcionisanje potajnice se ciklično ponavlja.

Vidi još

• Kraški proces
• Kraški izvor

Literatura

• Marković M., Pavlović R., Čupković T. 2003. Geomorfologija. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva