Non-binair

Non-binair en genderqueer (GQ) zijn genderidentiteiten (culturele, sociale en psychologische uitdrukkingen van biologische sekseverschillen) die buiten de tweedeling mannelijk of vrouwelijk vallen of die veranderlijk zijn.^[1] Er is een grote verscheidenheid aan genderidentiteiten die onder deze overkoepelende terminologie vallen, waaronder bijvoorbeeld agender (de afwezigheid van een gedefinieerde genderidentiteit), genderfluïditeit (variabele genderidentiteit) of een derde geslacht (genderidentiteit buiten het man-vrouwspectrum).

Non-binaire genderidentiteit maakt onderdeel uit van een spectrum van transgender-identiteiten.^[2] Genderidentiteit staat los van seksuele voorkeur. Een overkoepelende term voor iedereen die niet cisgender is en/of een niet-heteroseksuele identiteit heeft, is queer.

Terminologie

Voor mensen met een identiteit tussen man en vrouw in, of bij wie de mannelijke en vrouwelijke identiteit ongeveer even sterk zijn, werden in de jaren 1980 en 90 de termen 'transgenderisme' en 'transgenderist' gebruikt. Sinds het begin van de 21e eeuw is de term genderqueer in gebruik gekomen, voornamelijk bij jongeren.^[4]

De term gender-expansive wordt gehanteerd door onder meer de Amerikaanse lgbt-belangenvereniging Human Rights Campaign en de organisatie Gender Spectrum.

Genderneutrale voornaamwoorden

Zie Genderneutrale voornaamwoorden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Veel non-binaire mensen hebben de wens dat naar hen met een genderneutraal voornaamwoord wordt verwezen. In het Engels worden in deze gevallen de voornaamwoorden they / them / their – die normaal gesproken naar een groep mensen verwijzen – vaak gebruikt om naar een individuele non-binaire persoon te verwijzen. In Zweden wordt sinds begin 21e eeuw het genderneutrale hen gebruikt naast han voor mannen en hon voor vrouwen.^[5] In het Nederlands wordt vaak die / diens / die of hen / hun / hen gebruikt,^[6][7][8] hoewel deze terminologie volgens taalkundige Ingrid van Alphen moeilijker ingeburgerd raakt dan in sommige andere landen het geval is.^[9]

Voorkomen

Bij een Nederlandse studie uit 2014 werd aan ruim 8000 mensen tussen de 15 en 70 jaar oud gevraagd of zij zich volledig met het geboortegeslacht, gedeeltelijk met het geboortegeslacht en gedeeltelijk met het andere geslacht, of volledig met het andere geslacht identificeerden. De uitkomsten waren dat 4,6% van de biologische mannen en 3,2% van de biologische vrouwen zich niet exclusief mannelijk of vrouwelijk voelden. 1,1% van de biologische mannen en 0,8% van de biologische vrouwen beschouwden zich als meer van het andere dan van hun eigen geslacht.^[10]

Genderidentiteiten

Er vallen meerdere verschillende soorten genderidentiteiten onder de term "non-binair".

Het hebben van twee of meer genders

Bigender is het hebben van twee genders. Sommige mensen die zich bigender noemen, hebben twee aparte persona's, die vaak ook respectievelijk mannelijk en vrouwelijk zijn. Anderen voelen zich tegelijkertijd man en vrouw. Bigender is erkend door de American Psychological Association.

Trigender is het hebben van drie genders. Polygender is het hebben van meerdere genderidentiteiten. Iemand die zich in iedere genderidentiteit thuisvoelt, kan zichzelf pangender noemen.

Het hebben van geen gender

Iemand die zich niet met welke genderidentiteit dan ook identificeert, kan zich agender, neutrois of genderneutraal noemen.

Genderfluïditeit

Genderfluïde is een genderidentiteit waarbij iemands gender niet vastligt. Als iemand genderfluïde is, kan die persoon bijvoorbeeld tussen de twee binaire genders wisselen (diegene voelt zich dan het ene moment mannelijk en het andere moment vrouwelijk), op sommige momenten non-binair zijn en zich geen van beide voelen.^[2] Een bekende genderfluïde persoon is Ruby Rose.^[11]

Het hebben van een derde geslacht

De term derde geslacht wordt onder meer gebruikt voor mensen die zichzelf niet als specifiek mannelijk of vrouwelijk beschouwen, of die door anderen niet als zodanig worden beschouwd. Sommige mensen baseren hun genderidentiteit bijvoorbeeld op neurologische eigenschappen die hun leven merkbaar beïnvloeden. Dit wordt neurogender genoemd. Voorbeelden hiervan zijn autigender (samenhangend met autisme) en borderfluïde (samenhangend met borderline-persoonlijkheidsstoornis).^{[12][13][14][15]}

Voorzieningen voor genderqueer personen

Naast de algemene lhbt-belangenorganisaties zoals het COC in Nederland en çavaria in België zijn er nauwelijks voorzieningen specifiek voor non-binaire personen te vinden. In België is er het Platform Gendervrijheid, dat voornamelijk actief is via Facebook.^[16]

Sinds 2018 kunnen mensen in Nederland hun juridisch geslacht wijzigen in een derde optie: een X.^[17] Vanaf 2021 kan dit via de rechtbank geregeld worden en is er geen verplichting meer voor een verklaring van een deskundige (zoals een therapeut of psychiater)^[18]

Symbolen

Voor genderfluïde personen ontwierp J.J. Poole in 2012 een vlag met vijf strepen. De roze kleur verwijst naar het vrouwelijke of het gevoel vrouw te zijn. De kleur wit staat symbool voor genderloosheid of mensen die zichzelf beschouwen als genderneutraal. De paarse band staat symbool voor androgynie en de combinatie van mannelijkheid en vrouwelijkheid. De vierde kleur is zwart en staat voor alle andere geslachten (waaronder pangender). De laatste kleur is blauw, symbool voor mannelijkheid of het gevoel man te zijn.

• 
  non-binaire pride-vlag
• 
  genderqueer pride-vlag
• 
  agender pride-vlag
• 
  neutrois pride-vlag
• 
  genderfluïde pride-vlag

Bekende genderqueer personen

Enkele bekende non-binaire en/of genderqueer personen zijn:

Vlaams en Nederlands

Overig

Externe link

• What Does It Mean to Identify as Genderqueer?