Pałac w Pyszczynie

Pałac w Pyszczynie

nr rej. zespół A/4501/653/WŁ z 25.05.1977, park 718/WŁ z 17.02.1979
Pałac w Pyszczynie
Państwo	Polska
Miejscowość	Pyszczyn
Typ budynku	Pałac
Ważniejsze przebudowy	1794-96
Kolejni właściciele	Reichenbachowie, Ludwik Franciszek von Pfalz-Neuburg, Heinrich Gottfried von Spaetgen, Friedrich Rudolf hr. von Matuschka und Toppolczan, Joseph Maximilian hr. von Matuschka und Toppolczan br. von Spaetgen
Położenie na mapie gminy Żarów Pałac w Pyszczynie
Położenie na mapie Polski Pałac w Pyszczynie
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Pałac w Pyszczynie
Położenie na mapie powiatu świdnickiego Pałac w Pyszczynie
50°59′12″N 16°32′16″E/50,986667 16,537778
Multimedia w Wikimedia Commons

Pałac w Pyszczynie – zabytkowy pałac rozbudowany w 1794 r. z wcześniejszego dworu w Pyszczynie^[1] – wsi w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Żarów.

Historia

Już w XIII w. istniał we wsi zamek, który do 1277 r. należał do Henryka IV Prawego,^[2] księcia wrocławskiego. W tym samym roku znalazł się w księstwie legnickim. W roku 1339 książę Bolko II podarował wieś Johannowi von Tschirn, którego potomkowie byli właścicielami do 1520 r. W tym czasie, przed 1365 r. istniał tu mały dwór obronny. W latach 1520-1725 Pyszczyn należał do rodziny von Reichenbach. Następnie, w roku 1727 biskup Ludwik Franciszek neuburski wydzierżawił majątek Heinrichowi Gottfriedowi baronowi von Spaetgen. Josefa Barbara, córka Heinricha Gottfrieda, wyszła za mąż za Friedricha Rudolfa hrabiego von Matuschka und Toppolczan^[2] i wniosła mu w wianie posiadłości. W XIX w. Właścicielem był m.in. Joseph Maximilian hrabia von Matuschka und Toppolczan baron von Spaetgen. To on właśnie założył teatr, przebudowując budynek dawnego spichlerza. Przedstawienia odbywały się w nim do połowy XIX w. W teatrze grywali von Matuschka-Toppolczanowie, a na ich amatorskie przedstawienia, których premier było nawet kilka w roku, zjeżdżały się tutaj wszystkie liczące się okoliczne rodziny^[2]. Ostatnim właścicielem z tej rodziny był Heinrich Gottfried von Matuschka-Toppolczana, który zginął w lutym 1945 r., kiedy do Pyszczyna weszła armia radziecka. Heinrich Gottfried postanowił nie opuszczać swojej ziemi rodzinnej i nie uciekł z innymi mieszkańcami wsi. Rosjanie zabili go, a sam pałac ograbili i zdewastowali^[2]. Po wojnie pałac został upaństwowiony, a jego właścicielem był PGR w Szczepanowie. W 1987 r. w murze okalającym rezydencję znaleziono butelkę z informacją z 1923 r. Zamurował ją tam asystent gospodarczy Matuschków. Na firmowym papierze zanotowano m.in. wyliczenie gatunków zwierząt hodowanych w gospodarstwie i wytłumaczenie, że budowa muru była konieczna. Powstał z powodu częstych włamań^[2]. Administracja zmuszona była do tego ze względu na panujące niepokoje i częste włamania, przygotowywane i wykonywane komunistyczną ręką. Owe w większości elementy obce starają się być użyteczne narodowi, urzeczywistniając swe fantastyczne plany. Ale w ich szeregach znajdują się elementy, które wkroczyły na nieuczciwą drogę w nadziei szybkiego wzbogacenia się bez uczciwej pracy^[3]. W pałacu znajdowały się mieszkania prywatne. Obiekt należał do AWRSP. W sierpniu 2013 r. pałac zakupiła osoba prywatna za ponad 848 tys. zł^[2].

Opis

Pałac wczesnoklasycystyczny, rozbudowany w latach 1794-96^[4], restaurowany w 1882 r., częściowo zdewastowany w 1945 r. Pałac rozplanowany na rzucie podkowy, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachami dwuspadowymi z lukarnami, o skromnych podziałach elewacji, silniej zaakcentowanej podwójnymi pilastrami korynckimi ujmującymi po bokach barokowy portal głównego wejścia podkreślony na tle dachu półkolistym szczytem. Nad portalem znajduje się kartusz z herbami Heinricha Gottfrieda von Spätgen (1664-1750, L)^[5][6][7] i jego żony Anny Barbary von Oexle zu Friedenberg (1686-1754, P)^[8] oraz medalionem z datą renowacji Renov. MDCCXXVI (1726)^[9]. Na półkolistym portalem wejściowym do bocznego skrzydła pałacu znajduje się płycina z herbem hrabiów von Matuschka i datą renowacji na szarfie Renovatum anno 1882. Przy pałacu park, z końca XVII-XIX w. oraz teatr, obecnie budynek gospodarczy, z 1783 r.

• 
  Herb von Spaetgen
• 
  Herb Oexle zu Friedenberg
• 
  Herb von Matuschka

Przypisy

Bibliografia

• Rezydencje ziemi świdnickiej, zespół redakcyjny: W. Rośkowicz, S. Nowotny, R. Skowron, Świdnica 1997, s. 47.