Quân hàm quân đội Liên Xô 1943–1955

Hệ thống quân hàm quân đội Liên Xô từ năm 1943 có sự thay đổi lớn, được thực hiện ngay trong thời gian Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại và sử dụng đến sau khi Stalin qua đời. Trên thực tế, nó được sử dụng ổn định với rất ít thay đổi cho đến tận khi Liên Xô tan rã. Tuy vậy, hệ thống quân hàm này vẫn được hầu hết các quốc gia thành viên Liên Xô cũ sử dụng cho đến ngày nay với rất ít thay đổi.

Những thay đổi cơ bản

Hệ thống cấp hiệu được thay đổi trở về dạng truyền thống, tương tự cấp hiệu Quân đội Đế quốc Nga thời trước Cách mạng Tháng Mười, có cải tiến mở rộng thêm. Các sắc lệnh của Đoàn Chủ tịch Xô viết Tối cao Liên Xô ngày 6 tháng 1 năm 1943 đã giới thiệu hệ thống cấp hiệu mới trong Hồng quân^[1] và ngày 15 tháng 2 năm 1943, giới thiệu hệ thống cấp hiệu mới trong Hải quân.

Hệ thống cấp hiệu mới sử dụng loại cầu vai, gồm 2 loại: hàng ngày và dã chiến. Kích thước của cầu vai rộng 6 cm, dài 14–16 cm (tùy theo size quần áo).

Mẫu quân phục mới cũng được giới thiệu vào ngày 15 tháng 1 năm 1943.^[2] Tháng 1 năm 1943, các cấp bậc nguyên soái binh chủng không quân, pháo binh và thiết giáp ra đời.^[3] Không lâu sau, tháng 10 năm 1943, các cấp bậc nguyên soái binh chủng thông tin và kỹ thuật cũng được bổ sung. Hệ thống cấp bậc Chánh nguyên soái binh chủng cũng được thành lập bổ sung trong dịp này.^[4]

Hầu hết các đề xuất về mẫu quân phục và cấp hiệu mới đều được Stalin phê chuẩn. Duy nhất đề xuất thành lập cấp bậc Đại nguyên soái Liên Xô (Генералиссимус Советского Союза) vào tháng 10 năm 1943 được Stalin giữ lại. Trước đó, ngày 6 tháng 3 năm 1943, Stalin chính thức nhận quân hàm Nguyên soái Liên Xô. Mãi đến sau khi chiến tranh kết thúc, ngày 26 tháng 6 năm 1945, Đoàn Chủ tịch Xô viết Tối cao Liên Xô ra nghị quyết thành lập quân hàm Đại nguyên soái Liên Xô để tôn phong cho Stalin vì "đã có thành tích đặc biệt xuất sắc đối với Tổ quốc trong sự lãnh đạo tất cả các lực lượng vũ trang của Nhà nước trong chiến tranh". Tuy nhiên, trên cương vị lãnh đạo nhà nước, Stalin đã không ký sắc lệnh ban hành nghị quyết này. Vì vậy, nghị quyết này không có hiệu lực pháp lý trên thực tế.^[5]

Hệ thống cấp hiệu

Lực lượng mặt đất

Binh sĩ và hạ sĩ quan

Binh chủng	Cấp hiệu thường ngày
Bộ binh
Kỵ binh
Không quân
Pháo binh
Thiết giáp
Cơ giới
Kỹ thuật
Thông tin
Đảm bảo đường bộ
Đường sắt, Truyền thông quân sự (VOSO)
Cầu phà
Công binh
Đo đạc
Hóa học
Điện
Binh chủng	Cấp hiệu dã chiến
Bộ binh
Kỵ binh
Không quân
Artillery, Thiết giáp Cơ giới
Kỹ thuật
Danh xưng cấp bậc	Binh nhì (Рядовой)	Binh nhất (Ефрейтор)	Hạ sĩ (Младший сержант)	Trung sĩ (Сержант)	Thượng sĩ (Старший сержант)	Chuẩn úy (Старшина)
Cấp bậc NATO tương ứng	OR-1	OR-4	OR-5	OR-6	OR-7	OR-8

Sĩ quan

Binh chủng	Cấp hiệu thường ngày
Bộ binh
Kỵ binh
Không quân
Kỹ thuật không quân
Pháo binh
Kỹ thuật Pháo binh
Thiết giáp
Kỹ thuật thiết giáp
Cơ giới
Kỹ thuật Cơ giới
Hậu cần
Kỹ thuật
Chuyên viên kỹ thuật
Thông tin
Kỹ thuật thông tin
Đảm bảo đường bộ
Kỹ thuật đường bộ
Đường sắt Truyền thông quân sự (VOSO)
Kỹ thuật đường sắt Kỹ thuật VOSO
Cầu phao
Kỹ thuật cầu phao
Công binh
Kỹ thuật công binh
Đo đạc
Kỹ thuật đo đạc
Hóa học
Kỹ thuật hóa học
Điện
Kỹ thuật điện
Binh chủng	Cấp hiệu dã chiến
Bộ binh
Kỵ binh
Thiết giáp Cơ giới
Không quân Kỹ thuật Không quân
Pháo binh
Hậu cần
Kỹ thuật Chuyên viên kỹ thuật Thông tin Đảm bảo đường bộ Đường sắt, Truyền thông quân sự (VOSO) Cầu phao Công binh Đo đạ Hóa học Điện
Danh xưng cấp bậc	Thiếu úy (Младший лейтенант)	Trung úy (Лейтенант)	Thượng úy (Старший лейтенант)	Đại úy (Капитан)	Thiếu tá (Майор)	Trung tá (Подполковник)	Đại tá (Полковник)
Cấp bậc NATO tương ứng	OF-1			OF-2	OF-3	OF-4	OF-5

Tướng soái

Binh chủng	Cấp hiệu thường ngày
Bộ binh
Không quân
Không quân
Pháo binh
Pháo binh
Thiết giáp
Thiết giáp
Kỹ thuật
Thông tin
Binh chủng	Cấp hiệu dã chiến
Bộ binh
Không quân
Không quân
Pháo binh
Pháo binh
Thiết giáp
Thiết giáp
Kỹ thuật
Thông tin
Danh xưng cấp bậc	Thiếu tướng (Генерал-майор)	Trung tướng (Генерал-лейтенант)	Thượng tướng (Генерал-полковник)	Đại tướng (Генерал армии)		Nguyên soái Liên Xô (Маршал Советского Союза)
Danh xưng cấp bậc	Thiếu tướng (Генерал-майор)	Trung tướng (Генерал-лейтенант)	Thượng tướng (Генерал-полковник)	Nguyên soái binh chủng (Маршал рода войск)	Chánh nguyên soái binh chủng (Главный маршал рода войск)	Nguyên soái Liên Xô (Маршал Советского Союза)
Cấp bậc NATO tương ứng	OF-6	OF-7	OF-8	OF-9		OF-10

Hải quân

Thủy thủ và hạ sĩ quan

Binh chủng	Cấp hiệu
Hải quân trên tàu	Cấp hiệu dài
Hải quân trên tàu	Cấp hiệu ngắn
Hải quân trên bờ	Cấp hiệu dài
Hải quân trên bờ	Cấp hiệu ngắn
Hàng không hải quân	Cấp hiệu dài
Hàng không hải quân	Cấp hiệu ngắn
Danh xưng cấp bậc		Binh nhì (Краснофлотец)	Binh nhất (Старший краснофлотец)	Hạ sĩ (Младший сержант)	Trung sĩ (Сержант)	Thượng sĩ (Старший сержант)	Chuẩn úy (Старшина)
Cấp bậc NATO tương ứng		OR-1	OR-4	OR-5	OR-6	OR-7	OR-8

Sĩ quan

Binh chủng	Cấp hiệu
Hải quân trên tàu	Cấp hiệu cầu vai
Hải quân trên tàu	Cấp hiệu cổ tay
Kỹ thuật hải quân
Hải quân trên bờ (gồm Tuần duyên, Hải quân đổ bộ và Pháo bờ biển)
Kỹ thuật trên bờ
Hàng không hải quân
Kỹ thuật hàng không hải quân
Danh xưng cấp bậc		Thiếu úy (Младший лейтенант)	Trung úy (Лейтенант)	Thượng úy (Старший лейтенант)	Đại úy (Капитан-лейтенант)	Thiếu tá (Капитан 3-го ранга)	Trung tá (Капитан 2-го ранга)	Đại tá (Капитан 1-го ранга)
Cấp bậc NATO tương ứng		OF-1			OF-2	OF-3	OF-4	OF-5

Tướng lĩnh và đô đốc

Binh chủng	Cấp hiệu
Hải quân trên tàu	Cấp hiệu cầu vai
Hải quân trên tàu	Cấp hiệu cổ tay
Kỹ thuật hải quân
Danh xưng cấp bậc		Chuẩn đô đốc (Контр-адмирал)	Phó đô đốc (Вице-адмирал)	Đô đốc (Адмирал)	Đô đốc hạm đội (Адмирал флота)
Danh xưng cấp bậc		Chuẩn đô đốc (Контр-адмирал)	Phó đô đốc (Вице-адмирал)	Đô đốc (Адмирал)	(1943-1945)	(1945-1955)
Hải quân trên bờ (gồm Tuần duyên, Hải quân đổ bộ và Pháo bờ biển)
Kỹ thuật trên bờ
Hàng không hải quân
Kỹ thuật hàng không hải quân
Danh xưng cấp bậc		Thiếu tướng (Генерал-майор)	Trung tướng (Генерал-лейтенант)	Thượng tướng (Генерал-полковник)
Cấp bậc NATO tương ứng		OF-6	OF-7	OF-8	OF-9

Các lực lượng khác

Binh sĩ và hạ sĩ quan

Binh chủng	Cấp hiệu thường ngày
Quân y
Quân thú y
Binh chủng	Cấp hiệu dã chiến
Quân y / Quân thú y
Danh xưng cấp bậc	Binh nhì (Рядовой)	Binh nhất (Ефрейтор)	Hạ sĩ (Младший сержант)	Trung sĩ (Сержант)	Thượng sĩ (Старший сержант)	Chuẩn úy (Старшина)
Cấp bậc NATO tương ứng	OR-1	OR-4	OR-5	OR-6	OR-7	OR-8

Sĩ quan

Binh chủng	Cấp hiệu thường ngày
Quân y
Quân thú y
Quân pháp
Binh chủng	Cấp hiệu dã chiến
Quân y
Quân thú y
Quân pháp
Danh xưng cấp bậc	Thiếu úy (Младший лейтенант)	Trung úy (Лейтенант)	Thượng úy (Старший лейтенант)	Đại úy (Капитан)	Thiếu tá (Майор)	Trung tá (Подполковник)	Đại tá (Полковник)
Cấp bậc NATO tương ứng	OF-1			OF-2	OF-3	OF-4	OF-5

Tướng lĩnh

Binh chủng	Cấp hiệu thường ngày
Quân y
Quân thú y
Quân pháp
Binh chủng	Cấp hiệu dã chiến
Quân y
Quân thú y
Quân pháp
Danh xưng cấp bậc	Thiếu tướng (Генерал-майор)	Trung tướng (Генерал-лейтенант)	Thượng tướng (Генерал-полковник)
Cấp bậc NATO tương ứng	OF-6	OF-7	OF-8

Chú thích

^ Приказ НКО СССР от 15.01.1943 года № 25 «О введении новых знаков различия и об изменениях в форме одежды Красной Армии»
^ Decree of the "Presidium of the Supreme Soviet" of 15 January 1943
^ Decree of the "Presidium of the Supreme Soviet" of 16 January 1943
^ Decree of the "Presidium of the Supreme Soviet" of 9 October 1943
^ S. M. Stemenko. Bộ Tổng tham mưu Xô viết trong chiến tranh. Nhà xuất bản Tiến bộ. Maskva. 1985. Bản tiếng Việt (tập II). trang 587-588.

Tham khảo

Сорокин А. В. Повседневные погоны офицеров Красной армии образца 1943 г. // Петербургский коллекционер : журнал. — СПб., 2011. — № 1 (63). — С. 84—95.

Quân hàm và cấp bậc quân sự các quốc gia

Đối chiếu cấp bậc quân sự

Châu Á

Ả Rập Saudi Các tiểu Vương quốc Ả rập Thống nhất Afghanistan Armenia Azerbaijan Ấn Độ (Lục quân, Không quân, Hải quân) Bahrain Bangladesh Bhutan Brunei Campuchia Hàn Quốc (Đại Hàn Dân quốc) Indonesia Iran Iraq Israel Jordan Kazakhstan Kuwait Kyrgyzstan Lào Lebanon Malaysia Maldives Mông Cổ Myanmar Nepal Nhật Bản Oman Pakistan (Lục quân, Không quân, Hải quân) Philippines Qatar Singapore Sri Lanka (Lục quân, Hải quân, Không quân) Syria Tajikistan Thái Lan Triều Tiên (Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên) Trung Quốc (Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa) Timor-Leste Turkmenistan Uzbekistan Việt Nam (Quân đội, Công an) Yemen
Lãnh thổ hoặc quốc gia không được công nhận	Abkhazia Artsakh Bắc Cyprus Đài Loan (Trung Hoa Dân quốc) Palestine Nam Ossetia
Cựu quốc gia	Cộng hòa Nhân dân Campuchia Đế quốc Iran Đế quốc Nhật Bản (Lục quân, Hải quân) Mãn Châu Quốc Nội Mông Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ Đông Turkestan Việt Nam Cộng hòa Nam Yemen Tibet Tuva
So sánh	Sĩ quan Hạ sĩ quan Hải quân Sĩ quan Hạ sĩ quan Không quân Sĩ quan Hạ sĩ quan

Châu Âu

Albania Anh (Lục quân, Hải quân, Không quân) Áo Ba Lan Belarus Bỉ Bosnia và Herzegovina Bồ Đào Nha Bulgaria Croatia Cyprus Cộng hòa Czech Đan Mạch (Lục quân, Hải quân, Không quân Đức Estonia Gruzia Hà Lan Hy Lạp Hungary Iceland (Mặt đất, Tuần duyên) Ireland Kosovo Latvia Lithuania Luxembourg Bắc Macedonia Malta Moldova Monaco Montenegro Na Uy Nga Pháp (Lục quân, Hải quân, Không quân, Gendarmerie) Phần Lan Romania San Marino Serbia Slovakia Slovenia Tây Ban Nha Thổ Nhĩ Kỳ Thụy Điển Thụy Sĩ Ukraina Vatican Ý (Lục quân, Hải quân, Không quân, Hiến binh, Bảo vệ Tài chính
Cựu quốc gia	Vương quốc Albania Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Nhân dân Albania Đế quốc Áo - Hung (Lục quân, Hải quân) Cộng hòa Nhân dân Ba Lan Nhà nước Độc lập Croatia Đế quốc Đức Cộng hòa Weimar Đức Quốc xã (Lục quân, Hải quân, Không quân, SA, SS) Cộng hòa Dân chủ Đức Vương quốc Hungary Cộng hòa Nhân dân Hungary Vương quốc Hy Lạp (Lục quân, Hải quân, Không quân) Vương quốc Nam Tư Cộng hòa Liên bang Xã hội chủ nghĩa Nam Tư Cộng hòa Liên bang Serbia và Montenegro Đế quốc Nga Bạch vệ Nga Liên Xô (1918–1935, 1935–1940, 1940–1943, 1943–1955, 1955–1991) Đế quốc Ottoman Vương quốc Romania Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Romania Tiệp Khắc Đệ nhất Cộng hòa Slovakia Cộng hòa Srpska Vương quốc Ý Cộng hòa Xã hội Ý
So sánh	Lục quân Sĩ quan Hạ sĩ quan Hải quân Sĩ quan Hạ sĩ quan Không quân Sĩ quan Hạ sĩ quan

Châu Mỹ

Antigua và Barbuda Argentina Bahamas Barbados Belize Bolivia Brazil Canada Chile (Lục quân, Không quân, Hải quân) Colombia Cuba Cộng hòa Dominican Ecuador El Salvador Guatemala Guyana Haiti Hoa Kỳ (Lục quân, Hải quân, (Không quân, Thủy quân lục chiến, Tuần duyên) Honduras Jamaica Quân hàm quân đội Mexico Nicaragua Paraguay Peru Saint Kitts và Nevis Suriname Trinidad và Tobago Uruguay Venezuela
Cựu quốc gia	Liên bang miền Bắc Hoa Kỳ Liên minh miền Nam Hoa Kỳ Cộng hòa Texas
So sánh	Lục quân Sĩ quan Hạ sĩ quan Hải quân Sĩ quan Hạ sĩ quan Không quân Sĩ quan Hạ sĩ quan

Châu Phi

Ai Cập Algeria Angola Benin Botswana Bờ Biển Ngà Burkina Faso Burundi Cameroon Cabo Verde Chad Comoros Cộng hòa Dân chủ Congo Cộng hòa Congo Djibouti Eritrea Ethiopia Gabon Gambia Ghana Guinea Guinea-Bissau Guinea Xích Đạo Kenya Lesotho Liberia Libya Madagascar Malawi Mali Mauritania Morocco Mozambique Nam Phi Nam Sudan Namibia Niger Nigeria Rwanda São Tomé và Príncipe Senegal Seychelles Sierra Leone Somalia Sudan Swaziland Tanzania Togo Cộng hòa Trung Phi Tunisia Uganda Zambia Zimbabwe
Lãnh thổ hoặc quốc gia không được công nhận	Somaliland Tây Sahara
Cựu quốc gia	Vương quốc Ai Cập Biafra Bophuthatswana Ciskei Đế quốc Ethiopia Rhodesia Tây Nam Phi Transkei Venda Zaire
So sánh	Lục quân Sĩ quan Hạ sĩ quan Hải quân Sĩ quan Hạ sĩ quan Không quân Sĩ quan Hạ sĩ quan

Châu Đại dương

Úc Fiji New Zealand Papua New Guinea Tonga Vanuatu
So sánh	Lục quân Sĩ quan Hạ sĩ quan Hải quân Sĩ quan Hạ sĩ quan Không quân Sĩ quan Hạ sĩ quan, lính